بررسی پدیدۀ تخلخل و تکاثف در طبیعیات فلسفۀ اسلامی (بحثی منتقدانه از منظر دانش فیزیک)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار فلسفه و کلام اسلامی، گروه فلسفه، دانشگاه علامه طباطبایی

2 استاد فیزیک، دانشگاه صنعتی شریف.

چکیده

«تخلخل» و «تکاثف» دو اصطلاح در علم طبیعیات هستند که در معانی متعدّدی به‌کار رفته­اند. در این مقاله معانی مختلف این دو اصطلاح، اعم از حقیقی، غیرحقیقی، و مجازی، و تفاوت آن‌ها با نموّ و ذبول، سمن و هزال، ورم و نیز زیادت و نقصان مصنوعی بیان شده و به شرح انواع مختلف آن‌ها از قبیل: طبیعی و قسری، ذاتی و عرضی، جسمانی و روحانی پرداخته شده است. سپس با بیان دلایل فلاسفۀ مشاء و ارائۀ آزمایش­های تجربی در اثبات تخلخل و تکاثف حقیقی، به نقد و بررسی این دلایل از منظر دانش فیزیک پرداخته و نشان داده شده است که گرچه به برخی از این دلایل ایراداتی وارد است، در مجموع می­توان از تخلخل و تکاثف حقیقی دفاع کرد و سخن مخالفان این نوع از تخلخل و تکاثف، همچون شیخ اشراق، صحیح به‌شمار نمی‌آید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of Condensation and Rarefaction phenomena in Islamic natural philosophy (physics)

نویسندگان [English]

  • Saeed Anvari 1
  • Abbas Anvari 2
1 Responsible Author, Assistant Professor, Islamic Philosophy and Theology, Allame Tabatabaee University.
2 Full professor, Institute of Physics, Sharif university of Technology
چکیده [English]

Condensation (contraction) and rarefaction (expansion)
are two terms in natural philosophy (physics) used in
several different meanings. In this article the meanings of
the two terms and their real and artificial kinds are
introduced and their differences with some terms such as
growth, tumor, and, also, their opposite ones are
expressed. We have also evaluated the philosophical and
experimental arguments offered by Islamic Peripatetic
philosophers for the real condensation and rarefaction
from the perspective of modern science. Finally we have
shown that although there are some criticisms against their
arguments, the Islamic Peripatetic philosophers have been
realistic in describing these terms, and the opponents’
words such as Suhrawardi’s are not correct.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Condensation
  • Rarefaction
  • Expansion
  • contraction
  • natural philosophy
  • Physics
  • Islamic Philosophy