واقع نمایی و ارزش معرفتی شناختهای ظنّی بر مبنای نظریه اعتباریات علامه طباطبایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفۀ علم مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران

2 استاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

باور ظنّی و غیریقینی در فلسفۀ اسلامی در حکم جهل است و ادلۀ اعتبار «اطمینان» در علم اصول نیز تنها ارزش عملی آن را اثبات می­کند. پرسش این است که آیا ادراکات غیریقینی ارزش معرفتی ندارند. در این مقاله با بازسازی نظریۀ اعتباریات و تقسیم «وجودهای ذهنی» به «وجود ذهنی حقیقی» و «وجود ذهنی اعتباری» نشان می­دهیم که برخی از «معانی اعتباری» می­توانند از واقعیت حکایت کنند. درصورتی ادراک اعتباری واقعیت را بازنمایی می­کند که به ادراکی ذاتی تکیه داشته باشد و میان محکی واقعی و محکی ادعایی «علقه­ای نفس­الامری» وجود داشته باشد. در غیر این صورت این اعتبار دلبخواهی خواهد بود. این علقه منشأ واقع­نمایی معانی اعتباری و منشأ صدق جزئی در شناخت ظنّی است. بر خلاف ادراکات حقیقی، نمی­توان این ملاک را به صورت مستقیم «احراز» نمود و در شناخت‌های ظنّی «معیار» ارزیابی ادراکات غیرحقیقی مبتنی بر «ملاک» واقع­نمایی آن‌ها نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Representation of Reality and Epistemic Value in Non-Certain Knowledge Based on Allameh Tabataie's Theory of Conventionality

نویسندگان [English]

  • Mahdi Ashoori 1
  • AbdolHosein Khosropanah 2
1 Iranian Institue of philosophy, PHD Student
2 Professor, Institute of Islamic Culture and Thought (IICT
چکیده [English]

In Islamic philosophy non-certain beliefs are not knowledge but Ignorance, and arguments for the validity of "confidence" in the Science of Usul al-Fiqh only prove its pragmatic value; The question is whether or not non-certain opinions have epistemic values? In this article, we reconstruct the theory of “conventional perceptions” and divide the "mental existence" to "inherent mental existence" and "conventional mental existence", and then we explain some conventional ideas can represent the facts. Conventional perception represents reality, if it relies on the inherent perception; otherwise, this convention is arbitrary. This link is the source of representation in conventional perceptions and the source of partial truth in non-certain knowledge; but we cannot determine directly this source, and in non-certain knowledge the criterion of evaluation does not rely on the criterion of representation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Representation of Reality
  • Epistemic Value
  • Non-Certain Knowledge
  • Conventional Perceptions
منابع
[1]. ابن­سینا، حسین (1363). الشفاء (الهیات)، تهران: ناصرخسرو.
[2]. ---------- (1379). التعلیقات، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
[3]. ---------- (1384). الاشارات و التنبیهات، مع الشرح لنصیرالدین الطوسی و شرح الشرح لقطب‌الدین الرازی، قم: مؤسسۀ مطبوعات دینی.
[4]. جوادی آملی، عبدالله (1378). تفسیر موضوعی قرآن، ج 15 (حیات حقیقی انسان)، قم: مرکز نشر اسراء.
[5]. ---------- (1393). تحریر رسالة الولایة، ج1، قم، إسراء.
[6]. حائری، سیدکاظم (1408ق). مباحثالاصول، بی جا، مُقرِّر.
[7]. خسروپناه، عبدالحسین و حسن پناهی آزاد (1388). نظام معرفت­شناسی صدرایی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
[8]. خسروپناه، عبدالحسین و مهدی عاشوری (1394). رئالیسم معرفتی (درآمدی بر معرفت‌شناسی نوصدرایی 2)، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
[9]. خمینی، سید مصطفی (1418ق). تحریرات فی الأصول، قم: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدس سره.
[10]. خوئی، سیدابوالقاسم (1368). أجود التقریرات فی علم الأصول، تقریر دروس خارج اصول میرزا محمدحسین غروی نائینی، قم: مصطفوی.
[11]. رازی، قطب الدین و دیگران (بی­تا). شروح الشمسیة، بیروت: دارالمشرق.
[12]. رضایی، مرتضی (1384). «شناخت یقینی؛ ممکن یا ممتنع»، معرفت فلسفی 7، مؤسسۀ آموزشی و پ‍ژوهشی امام خمینی.
[13]. روحانی، سید محمد حسین (1413ق). منتقی الأصول، قم: کتابخانۀ امیر.
[14]. سبزواری، هادی (1369). شرح المنظومة، تصحیح حسن­زاده آملی، قم: ناب.
[15]. سهروردی، شهاب‌الدین (1380). مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
[16]. شعرانی، ابوالحسن (1373). المدخل الی عذب المنهل فی أصول الفقه، تحقیق رضا استادی، قم: المؤتمر العالمی بمناسبة الذکری الشیخ الاعظم الانصاری.
[17]. شیرازی، صدرالدین محمد (1410ق). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة (اسفار)، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
[18]. صدر، سید محمد باقر (1405ق). دروس فی علم الأصول، بی‌جا، دار المنتظر.
[19]. ---------- (1410ق). الأسس المنطقیه للإستقراء، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
[20]. طباطبایی، سید محمدحسین (1362)، رسائل سبعه، قم: بنیاد علمی و فکری علّامه طباطبایی.
[21]. ---------- (1379). اصول فلسفه و روش رئالیسم، جلد 6 از مجموعه آثار استاد شهید مطهری، قم: صدرا.
[22]. ---------- (1388)، المیزان، ترجمۀ موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
[23]. ---------- (1423ق).  نهایة ­الحکمة، قم: موسسة النشر الاسلامی.
[24]. ---------- (بی­تا). حاشیه بر کفایه، بنیاد علمی و فرهنگی علامه طباطبایی.
[25]. طوسی، نصیرالدین (1376). اساس الاقتباس، تصحیح مدرس رضوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
[26]. غروی اصفهانی، محمد حسین (1374). نهایة الدرایه فی شرح الکفایه، قم: سیدالشهداء.
[27]. فارابی، ابونصر (1408ق). المنطقیات، تصحیح: محمدتقی دانش‌پژوه، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
[28]. فخر رازی، محمد (1966م). المباحث المشرقیّة، 2جلد، مکتبه الاسدی.
[29]. فیروزآبادی، سیدمرتضی (1400ق). عنایة الأصول فی شرح کفایة الأصول، قم: فیروزآبادی.
[30]. کاظمی، محمد علی (1417ق). فوائد الأصول، تقریرات درس اصول غروی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
[31]. لاریجانی، صادق (1384). «استدلال در اعتباریات»، پژوهشهای فلسفی و کلامی 24، دانشگاه قم، ص 4-30.
[32]. محمدی، عبدالله (1392). «ارزش معرفتی اطمینان»، معرفت فلسفی 43، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، ص35-58.
[33]. مشکینی، ابوالحسن (1413ق). حواشی المشکینی، بی جا، لقمان.
[34]. مصباح یزدی، محمدتقی (1363). تعلیقة علی نهایة الحکمة، قم: مؤسسۀ در راه حق.
[35]. ---------- (1377). آموزش فلسفه،2 جلد، تهران: چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
[36]. ---------- (1384). شرح برهان شفا، 2 جلد، قم: مؤسسۀ امام خمینی.
[37]. مصباح، مجتبی (1390). احتمال معرفت­شناختی، مؤسسۀ امام خمینی.
[38]. مطهری، مرتضی (1379). «پاورقیهای اصول فلسفه و روش رئالیسم»، جلد6 مجموعه آثار استاد مطهری، قم: صدرا.
[39]. مظفر، محمدرضا (1379). المنطق، قم: دارالتفسیر.
[40]. واعظ الحسینی بهسودى، سید محمد سرور (1409ق). مصباح الأصول، تقریرات درس خارج اصول فقه آیت الله خوئی، قم: مکتبة الداوری.
[41]. هاشم­پور (1387). «یقین از منظر علوم عقلی و قرآن کریم»، اندیشۀ نوین دینی 14، صص 167-196.
[42]. هاشمی شاهرودی، سید محمود (1417ق). بحوث فی علم الأصول، تقریرات درس خارج اصول شهید صدر، قم: مؤسسة دائرة المعارف فقه اسلامی.
[43]. هاشمی شاهرودی، سیدعلی (1419ق). دراسات فی علم الأصول، قم: مؤسسۀ دائرة المعارف فقه اسلامی.
[44]. یزدی، ملاعبدالله (1415ق). الحاشیة علی تهذیب المنطق، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.