A Critical Analysis of Al-Farabi’s Perspective on Examples of Meaning Particles

Articles in Press

Document Type : Research Paper

Author

PhD, Department of Islamic Philosophy and Theology, Faculty of Theology and Islamic Studies, University of Tehran, Tehran, Iran.

10.22059/jitp.2025.385340.523557

Abstract

The primary focus of this research is a critical analysis of Al-Farabi's perspective on "meaning particles" in the Arabic language. The aim is to demonstrate the inadequacy of Farabi's viewpoint through a logical critique of the traditional tripartite classification of words into nouns, verbs, and particles. In his logical treatises, Farabi adopts the conventional threefold division proposed by syntactic scholars, categorizing words into nouns, verbs, and particles according to traditional methods. However, he introduces a novel distinction within the category of particles, excluding certain word types—such as pronouns, demonstrative nouns, conjunctions, interrogative nouns, and incomplete verbs—from the categories of nouns and verbs, instead classifying them as "particles." This research highlights several critical points: Firstly, while Farabi accurately identifies the failure of syntactic scholars to adhere to the rules of definitional logic, effectively challenging them in this regard, he errs in his categorization. Specifically, he mistakenly classifies the aforementioned word types under the category of particles. Secondly, this mistake arises from Farabi's illogical adherence to the rigid framework of the tripartite word classification. By confining words to the categories of nouns, verbs, and particles, Farabi's framework fails to accommodate the complexity of linguistic categories. Thirdly, the widely recognized tripartite classification, whether based on definition or the criterion of "accepting both a predicate and information about it or not," lacks a sound logical foundation and rational constraints. Fourthly, the criterion of "lack of semantic independence" proves inadequate as a distinguishing feature for categorizing "meaning particles" separately from nouns and verbs. In conclusion, these critiques illustrate that to advance Farabi's work, we must move beyond the constraints of the tripartite division and instead propose a new classification system for understanding the structure of language.

Keywords

Main Subjects

References

ابن‌باجه (1408). تعالیق ابن‌باجه علی منطق الفارابی. در: المنطقیّات للفارابی. ج3. قم: کتابخانۀ آیت الله مرعشی نجفی.
ابن‌فارس (1328ق). الصاحبی فی فقه اللغه و سنن العرب و کلامها. قاهره: المکتبه السلفیّة.
ابن‌سراج (1430ق) الاصول فی النّحو. قاهره: مکتبه الثقافه الدینیة.
ابن‌عقیل، بهاء الدّین عبدالله (بی‌تا) شرح ابن‌عقیل علی الفیة ابن‌مالک. قم: مرکز مدیریّت حوزه‌های علمیّه؛ دفتر تدوین متون درسی.
ابن ورّاق، محمدبن عبدالله (1429ق) علل النّحو. چاپ دوم. بیروت:‌دار الکتب العلمیّة.
احمر بصری، خلف‌بن‌حیّان (1381ق) المقدّمه فی النحو. دمشق: مطبوعات مدیریه إحیاء التراث القدیم.
اژه‌ای، محمّدعلی (1369) «علمِ منطق و رابطۀ آن با علمِ نحو از دیدگاه دانشمندانِ مسلمان». جامعه‌شناسیِ کاربردی. سال سوم. شمارۀ 3. 28-1.
اعلم شنتمری، یوسف‌بن‌سلیمان (1427ق) سرائر النّحو. ریاض:‌دار کنوز اشبیلیا.
انیس، ابراهیم (1966) مِن اسرار اللغه. الطبعة الثالثة. قاهره: مکتبة الانجلو المصریّة.
توحیدی، ابوحیّان (2017) الامتاع و الموانسة. لندن: موسسه هنداوی.
ــــــــــ (1992) المقابسات. کویت:‌دار سعاد الصباح.
جرجانی، عبدالقاهر (1432ق) شرح الجمل فی النّحو. قاهره: مکتبة الثقافة الدینیة.
جمال‌الدّین، سیدمصطفی (1407) رأی فی تقسیم الکلمة. نشریۀ تراثنا. السنة الثانیة. العدد 1. 126-105.
حسان، تمام (1994) اللغة العربیة معناها ومبناها. مغرب: دارالثقافة.
رضایی، ابوالفضل؛ عبّاسی، محمود (1390) نقد و بررسی برخی دیدگاه‌های نحوی «ابراهیم مصطفی» در کتاب «إحیاء النّحو». پژوهشنامه نقد ادب عربی. سال دوم. شمارۀ 3. 142-115.
رضایی، غلام‌عبّاس؛ یاری، شیرکو (1389) قیاس و سماع نحوی از دیدگاه ابوعلی فارسی. مجلّۀ زبان و ادبیّاتِ عربی. شمارۀ 3. 93-67. https://doi.org/10.22067/jall.v2i3.8974
رمانی. علی‌بن‌عیسی (بی‌تا) الحدود فی النّحو. بی‌جا.
زجاجی، ابولقاسم عبدالرّحمن‌بن اسحاق (1399ق) الایضاح فی علل النّحو. چاپ سوم. بیروت:‌دار النفائس.
ــــــــــ (1404ق) کتاب الجُمل فی النّحو. بیروت: مؤسسه الرساله.
سلمانی، محمّدجواد؛ عبداللهی، حسن؛ ناظری، حسین (1396) بررسی اعتبار شعر جاهلی به عنوان مصدر استشهاد در نحو عربی. مجلّۀ زبان و ادبیّاتِ عربی. شمارۀ 17. 129-103. https://doi.org/10.22067/jall.v8i17.34941
سیبویه، عمرو بن عثمان (1410ق) الکتاب. چاپ سوم. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
سیرافی، حسن‌بن‌عبدالله (1429ق) شرح کتاب سیبویه. بیروت:‌دار الکتب العلمیّه.
شهیدی، فاطمه (1401) «نسبت دستور زبان و منطق در نظر ابونصر فارابی». فلسفه. دورۀ 20. شمارۀ 2. 158-136. https://doi.org/10. 22059/jop.2022.347592.1006736
صیمری، عبدالله‌بن‌علی (1402ق) التبصره و التذکره. دمشق:‌دار الفکر.
طبیبیان، سید حمید (1371) «تقسیمِ کلمه در زبانِ عربی». نشریۀ فرهنگ. شمارۀ 13. 134-119.
عکبری، ابولبقاء (1412ق) المسائل الخلافیه فی النّحو. بیروت:‌دار الشرق العربیّ.
عبیات، عاطی؛ عموری، جعفر (1398) «اندیشه‌های آسان‌سازی نحو از دیدگاه نحویان معاصر». مجلۀ پژوهش در آموزش زبان و ادبیات عرب. سال اول. شماره 1: 57-35. https://doi.org/10.1001.1.2783512.1398.1.1.2.2
قُرشی، محمدحسین (1391) «بررسی و تحلیل زبان و منطق در اندیشة ابونصر فارابی». پژوهشنامة انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی. سالِ 12. شمارۀ 1. 84-63.
فارابی، ابونصر محمّد‌بن‌محمّد (1404) الألفاظ المستعملة فی المنطق. تصحیح محسن مهدی. تهران: مکتبة الزهراء.
ــــــــــ (1408) المنطقیّات. قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
ــــــــــ (1986) الحروف. تصحیح و تحقیق محسن مهدی. بیروت:‌دار المشرق.
ــــــــــ (1996) احصاء العلوم. بیروت:‌دار و مکتبة الهلال.
فهمی‌حجازی، محمود (1379) زبان‌شناسیِ عربی: درآمدی تاریخی در پرتوی فرهنگ و زبان‌های سامی. ترجمۀ حسین سیّدی. تهران: انتشارات آستان قدس و سمت.
مبرّد، محمّدبن یزید (1420ق) المقتضب. بیروت:‌دار الکتب العلمیه.
مخزومی، مهدی (1985) فی النحوی العربی: قواعد و تطبیق. الطبعة الثالثة، بیروت: مکتبة لسان العرب.
ورستیگ، کیس (1391) تاریخ مطالعات زبان‌شناسانِ مسلمان. ترجمۀ زهرا ابولحسنی. تهران: سمت.
Margoliouth, D. S. (1905) The Discussion between Abu Bishr Matta and Abu Sa’id al-Sirafi on the Merits of Logic and Grammar. Journal of the Royal Asiatic Society. Vol. 37, No. 1, 79-129.
 
Philosophy and Kalam

Articles in Press, Accepted Manuscript
Available Online from 18 April 2025

Files

Share

How to cite

Statistics