نظریه غایت به مثابه قرینه ای بر خودگروی روان شناختی در فلسفه صدرایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه الهیات دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی

چکیده

از خودگروی روان­شناختی تقریرهای گوناگونی ارائه شده و در هر یک از آن‌ها بر ویژگی خاصی تأکید شده است؛ در تقریر آین بر بازگشت «هدف و منفعت به فاعل فعل»، در تقریر پویمن بر «بازگشت رضایت به فاعل فعل»، در تقریر ریچلز بر عنصر «خودخواهی» و در تقریر هولمز بر «انگیزه» و «حب ذات» تصریح و تأکید شده است. عناصر یادشده به ظاهر در فلسفۀ ملاصدرا حضور دارند؛ چنان­که ملاصدرا در نظریۀ غایت از «حب ذات» و « ارجاع همۀ غایات به فاعل» سخن می‌گوید.پرسش پایۀ این جُستار عبارت است از این‌که آیا «ارجاع همۀ غایات به فاعل» و «حب ذات» در فلسفۀ ملاصدرا مؤید و قرینه­ای بر خودگروی روان­شناختی است؟ یافتۀاین پژوهش به این قرار است که با واکاوی دقیق «غایت» به طور عام و «انگیزه» به طور خاص، «خودخواهی»، و «فضیلت» می­توان گفت که فلسفۀ صدرایی مؤید نظریۀ خودگروی روان‌شناختی نیست. گفتنی است که این پژوهش مسبوق به پیشینه­ای نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Purpose Theory as the Evidence of Psychological Egoism in the Mulla Sadra’s Philosophy

نویسنده [English]

  • abdollah salavati
استادیار
چکیده [English]

There are several versions of psychological egoism, and each emphasizes some specific issue. This issue, in the Ayn’s version, is the reflection of the subject’s benefit to him. In Pojman's version, it is the reflection of the subject’s satisfaction to him. In Richards's remark, selfishness, and in Holmes's statement, motivation and self-love have been emphasized. All the aforementioned elements are present in the Mulla Sadra’s philosophy; as, in his explanation of the purpose theory, he speaks of self-love and the reflection of all purposes to the subject. The main question is: is, in the Mulla Sadra’s philosophy, the reflection of all purposes to the subject and self-love in favor of psychological egoism?  The findings are: considering concepts such as purpose (in its general meaning), motivation (in its particular sense), selfishness and virtue, one can say the Sadra’s Philosophy is not in favor of the theory of psychological egoism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mulla sadra
  • Psychological Egoism
  • Ethical Egoism
  • Ethics of Virtue
  • Purpose
منابع
[1]. پالمر، مایکل (1389). مسائل اخلاقی، ترجمۀ علی رضا آل بویه، تهران.
[2]. پتری، ال.هربرت (1382). «ابراهام مزلو و خودشکوفایی»، ترجمۀ مطهری طشی، جمشید، معرفت، شهریور، شماره 69.
[3]. ریچلز، جیمز (1389). فلسفۀ اخلاق، ترجمۀ آرش اخگری، تهران، انتشارات حکمت.
[4]. شاه آبادی، محمدعلی و زاهد ویسی (1386). رشحات البحار، پژوهشکده فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، چاپ: اول.
[5]. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم ( 1386). مفاتیح الغیب، چاپ نجفقلی حبیبی، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
[6]. ـــــــــــ (1381). کسر اصنام الجاهلیه، چاپ محسن جهانگیری، تهران، انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
[7]. ــــــــــــ (1368). الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، قم، انتشارات مصطفوی.
[8]. ــــــــــــ (1366). تفسیر القرآن الکریم، تصحیح محسن بیدارفر، قم، انتشارات بیدار.
[9]. ــــــــــــ (1360). اسرار الآیات، تهران، انجمن حکمت و فلسفه.
[10]. ـــــــــــ (1360). الشواهد الربوبیه، چاپ سید جلال الدین آشتیانی، مشهد.
[11]. ـــــــــــ (؟). الحاشیه علی الهیات الشفا، تصحیح، تحقیق و مقدمه محسن بیدارفر، قم.
[12]. علیا، مسعود (1391)، فرهنگ توصیفی فلسفۀ اخلاق، تهران، انتشارات هرمس و موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
[13]. فرانکنا، ویلیام کِی (1392)، فلسفۀ اخلاق، ترجمۀ هادی صادقی، قم، طه.
[14]. کرات، ریچارد (1383)، «خودگرایی و دگرگرایی در فلسفه اخلاق»، نصیری، منصور، معرفت، خرداد، شماره 78، صفحات 53ـ55.
[15]. مطهری، مرتضی (1367). فلسفۀ اخلاق، تهران، صدرا.
[16]. نصیرالدین طوسی، محمدبن‌محمد (1413). اخلاق ناصری، تهران، علمیه اسلامیه، چاپ اول.
[17]. هولمز، رابرت ال (1385). مبانی فلسفۀ اخلاق، ترجمۀ مسعود علیا، تهران، ققنوس.
[18]. Alford Fred (2002). Levin as, the Frankfurt School and Psychoanalysis, continuum, London.
[19]. Aristotle (2004). Nicomachean Ethics, translated and edited by roger crisp, cambridge university press.
[20]. Ayn Rand (1964). The Virtue of Selfishness, A New Concept of Egoism, New York, The Objectivist Newsletter.
[21]. Bloechl, Jeflrey (2000).’ Ethics as First Philosophy and Religion’ in: The Face of the Other and the Trace of God,Essays on the Philosophy of Emmanuel Levinas, edited by Jeffrey Bloechl, New York, Fordham University Press.
[22]. Campbell (2001). ‘Egoism’ in: Encyclopedia of ETHICS, Volume I –G, Second Edition, Lawrence C. Becker and Charlotte B. Becker Editors, Routledge New York and London.
[23]. Dawkins Richard (2006). The God Delusion, Bantam Press.
[24]. ---------- (2006). The Selfish Gene, Oxford University.
[25]. Dienstbier, Richard A and others (2001). Evolutionary Psychology and Motivation, Lincoln and London, University of Nebraska Press.
[26]. Lévinas, Emmanuel (2006). Otherwise than Being, or, Beyond Essence, k1uwer academie publishers.
[27]. Maslow, Abraham (1970). Motivation and Personality, Harper and Row.
[28]. Pojman, Louis P & Fieser (2012). James, Ethics Discovering Right and Wrong, Seventh Edition, United States of America, Wadsworth.
[29]. Pritchard, Robert D and Ashwood, Elissa L (2008), Manaaging motivation, New York, Routledge.
[30]. Slote, Michael(2001).’ Consequentialism’ in: Encyclopedia of ETHICS, Volume I A–G, Second Edition,Lawrence C. Becker and Charlotte B. Becker Editors, Routledge.