2024-03-28T14:40:09Z
https://jitp.ut.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=4311
فلسفه و کلام اسلامی
2008-9422
2008-9422
1392
46
1
عرفان ابن سینا در آثار فرانسویان دو سدۀ اخیر
محبعلی
آبسالان
در قرن نوزدهم با پیدایش مکتب های ادبی در فرانسه و توجه به آثار ادبی و عرفانیمشرق زمین، کار نویسندگان و مترجمان رسائل و نوشته های ابن سینا آغاز شد. آن هاابن سینا را ابن سینای ارسطویی که ناقل میراث ارسطویی و نوافلاطونی به غرب بودمی شناختند.فرانسویان این پرسش را مطرح کردند که چرا ابن سینای ارسطویی به نگرش هایعرفانی پرداخته است. آن ها با طرح این مسئله که آیا می توان بین این دو جریان فکریوحدتی ایجاد کرد یا نه، در آثارشان به سه گونه نظریه مبادرت ورزیدند. گروهی تلاشکردند تا پیوندی بین آثار عرفانی او با نگرش ها و نوشته های فلسفی بیابند و گروهی ازمحققان دربارۀ شخصیت و آثار عرفانی او تردیدی نکردند و با صراحت گفتند کهابن سینا در آثارش از مراحل سیر و سلوک عارفانه و مکاشفاتی ذکر می کند که قالبیرمزگونه و استعاری دارد که نشان از تجربۀ شخصی و عملی اش می باشد، و گروه سوماو را فیلسوفی ارسطویی معرفی کردند که صرفاً ناقل سخنان صوفیان و عارفان بودهاست. ما در این مقاله توصیف و تحلیل این سه دیدگاه خواهیم پرداخت.
ابن سینا
عرفان
آثار فرانسویان
2013
03
21
1
21
https://jitp.ut.ac.ir/article_31934_b955572de898e619f4250f2c0c2cb4e0.pdf
فلسفه و کلام اسلامی
2008-9422
2008-9422
1392
46
1
بررسی پدیدۀ تخلخل و تکاثف در طبیعیات فلسفۀ اسلامی
(بحثی منتقدانه از منظر دانش فیزیک)
سعید
انواری
عباس
انواری
«تخلخل» و «تکاثف» دو اصطلاح در علم طبیعیات هستند که در معانی متعدّدی بهکار رفتهاند. در این مقاله معانی مختلف این دو اصطلاح، اعم از حقیقی، غیرحقیقی، و مجازی، و تفاوت آنها با نموّ و ذبول، سمن و هزال، ورم و نیز زیادت و نقصان مصنوعی بیان شده و به شرح انواع مختلف آنها از قبیل: طبیعی و قسری، ذاتی و عرضی، جسمانی و روحانی پرداخته شده است. سپس با بیان دلایل فلاسفۀ مشاء و ارائۀ آزمایشهای تجربی در اثبات تخلخل و تکاثف حقیقی، به نقد و بررسی این دلایل از منظر دانش فیزیک پرداخته و نشان داده شده است که گرچه به برخی از این دلایل ایراداتی وارد است، در مجموع میتوان از تخلخل و تکاثف حقیقی دفاع کرد و سخن مخالفان این نوع از تخلخل و تکاثف، همچون شیخ اشراق، صحیح بهشمار نمیآید.
تخلخل
تکاثف
انبساط
انقباض
طبیعیات
فیزیک
فلسف اسلامی
2013
03
21
23
53
https://jitp.ut.ac.ir/article_31935_93af1b4f8fd04dc95d610b28dac2a3e1.pdf
فلسفه و کلام اسلامی
2008-9422
2008-9422
1392
46
1
مقسم تصور و تصدیق از منظر معرفتشناسی نوصدرایی
عبدالحسین
خسروپناه
مهدی
عاشوری
تفکیک «تصور» و «تصدیق» از تمایزهای اصلی است که متقدمین در منطق و متأخرین در معرفتشناسی از آن بهره بردهاند، هر دو گروه مقسم این دو را «علم حصولی» میدانند، این تقسیم در «معرفتشناسی نوصدرایی» برای اقسام معرفت به کار رفته است، اما نمیتوان «تصدیق» را در اصطلاح معرفتشناسی بنا بر تعریف فلسفۀ اسلامی «علمحصولی» دانست. این تحقیق با مرور ادبیات فیلسوفان مسلمان به ویژه نوصدراییان، مدعی است که تفکیک تصور و تصدیقْ هستیشناختی، و «علم حصولی» به عنوان مقسمْ «هستی علمی» است. اما استعمال «تصدیق» در منطق و معرفتشناسی مساوق با «قضیه» میباشد، نه یک «هستی علمی» که در عین بساطت خارجی در تحلیل عقلی دو مفهوم «حکایت» و «حکم» از آن انتزاع میشود. «تصدیق» در منطق به معنای «اذعان به صدق قضیه» و در معرفتشناسی به معنای «معرفت به تحقق یا عدم تحقق یک امر» است. پیشنهاد میشود برای امور متناظر با «تصور» و «تصدیق» در معرفتشناسی از «معرفت تصوری» و «معرفت تصدیقی» استفاده شود.
تصور
معرفت تصوری
تصدیق
معرفت تصدیقی
معرفت شناسی
نوصدرایی
2013
03
21
55
77
https://jitp.ut.ac.ir/article_31936_78283ccab5c9a60e46cdb0aaf00a87f4.pdf
فلسفه و کلام اسلامی
2008-9422
2008-9422
1392
46
1
راهکار متمایز ملاصدرا از ابن سینا در رفع "اجتماع دو مقوله"
در وجود ذهنی و کارایی آن
محمود
زراعت پیشه
احد فرامرز
قراملکی
ارسطو، علی رغم اینکه «کلی جواهر» را جوهر دانسته است، علم را عرض میداند. این امر این پرسش را رقم زده است که «کلی جوهر» چگونه میتواند در عین جوهر بودن، عرض باشد؟ ابنسینا در پاسخ، موضوع گزارۀ مورد نزاع را از «صورت ذهنی جوهر» به «ماهیت جوهر» تغییر داده است، تا صدق آن را در قالب حمل شایع صناعی بالذات تضمین نماید. ملاصدرا با توجه به این تغییر و نقد ابن سینا، راه چاره را در طرح حمل اولی ذاتی دانسته است. با بررسی راهکار ابنسینا و ملاصدرا می توان به خوبی ضرورت طرح تمایز «حملین» به وسیلۀ ملاصدرا را دریافت. همچنین میتوان به خوبی پی برد که راه حلهای ایشان علی رغم ادعای قوام صفری یکسان نیست. و نیز نمیتوان آن گونه که فلاحی میگوید راهکار ملاصدرا مبنی بر تمایز حملین را ناکارآمد دانست، اگرچه این راهکار تنها پاسخگوی بخشی از معضل پدیدآمده است.
جوهر اول
جوهر ثانی
کلی جوهر
حمل اولی ذاتی
حمل شای صناعی
2013
03
21
79
91
https://jitp.ut.ac.ir/article_31937_05e6f33f3e4e84fd0765685319a55000.pdf
فلسفه و کلام اسلامی
2008-9422
2008-9422
1392
46
1
گزاره های همیشه صادق نزد خونجی در منطق مرتبۀ دوم
اسداللّه
فلاحی
افضلالدین خونجی، برای نخستین بار در تاریخ منطق، در میان گزارههای حقیقیه و خارجیه، گزارههای همیشهصادق و گزارههای همیشهکاذب را یافته است. این گزارهها پیش از این در منطق مرتبۀ اول صورتبندی شده و مورد بررسی قرار گرفتهاند و نشان داده شده است که صدق همیشگی این گزارهها نیازمند پیشفرض «وجود فرضی معدومات» است. در این مقاله، این گزارهها را در منطق مرتبۀ دوم بررسی کرده و نشان دادهایم که در این منطق، نیازی به پیشفرض یادشده نیست و گزارههای همیشهصادق خونجی بدون هر گونه پیشفرضی در منطق مرتبۀ دوم به عنوان قضیه اثباتپذیرند. اما تحلیل این گزارهها در منطق مرتبۀ دوم نیز کاستیهای خود را دارد. برای نمونه، صورتبندی موجبۀ جزئیه در گزارههای خارجیة الطرفین بسیاری از گزارههای کاذب را صادق میسازد. این نشان میدهد که تحلیل این گزارهها، چه در منطق مرتبۀ اول و چه در منطق مرتبۀ دوم، کاستیهایی دارد و نیازمند زدودن است.
قضیّۀ حقیقیه
قضیۀ خارجیه
منطق قدیم
منطق جدید
منطق مرتبۀ
اول
منطق مرتبۀ دوم
2013
03
21
93
112
https://jitp.ut.ac.ir/article_31938_5f4f199913a2caff854f473c1cdba01f.pdf
فلسفه و کلام اسلامی
2008-9422
2008-9422
1392
46
1
برهان وجودی آنسلم به تقریر زالتا و نقد آن
حامد
قدیری
داود
حسینی
یکی از صورتبندیهای مربوط به برهان وجودی آنسلم، متعلق به اوپنهایمر و زالتا است که در مقالهای مشترک، بر اساس منطق آزاد و مفهوم تصورپذیری، تقریری از این برهان ارائه دادهاند. این صورتبندی بر دو مقدمه مبتنی است. نوشتۀ حاضر، پس از ارائۀ گزارشی از تقریر اوپنهایمر و زالتا، به تحلیل یکی از مقدمات پرداخته و با گسترش مدل معنایی زالتا، استدلالی برای پشتیبانی از آن ارائه میدهد که بر دو مقدمۀ دیگر استوار خواهد بود. ادعا این است که این صورتبندی با متن آنسلم هماهنگی بیشتری دارد.
برهان وجودی آنسلم
زالتا
اوپنهایمر
منطق آزاد
تصورپذیری
2013
03
21
113
131
https://jitp.ut.ac.ir/article_31939_0f2316f5c0eeb842caeb68a5b893dfa9.pdf
فلسفه و کلام اسلامی
2008-9422
2008-9422
1392
46
1
مبانی و لوازم نظریۀ خیال سهروردی
نادیا
مفتونی
مسألۀ خیال نزد دانشمندان مسلمان از ثم رات معرفتی در مسائل متنوعی چونهستی شناسی، وحی و نبوت، مفهوم سازی و کارکردهای هنر برخوردار است و در نظامفلسفی شیخ اشراق نیز در رابطه ای تلازمی با سایر مسائل ایفای نقش می کن د.شاخص ترین مبانی سهروردی در پردازش نظریۀ خیال قاعد ۀ ابصار است که شیخاشراق آن را در مواضع متعدد بسط داده و براساس آن خیال را به مثابۀ اشراق نفستبیین کرده است. صرف نظر از دلیل شهودی، استدلال عمدۀ شیخ بر خیال اشراقی،ابطال قوای متعدد ادراکی است که براساس آن مرتبه ای در عالم وجود را به مُثُل معلّقهاختصاص می دهد. وی در مسألۀ ادراک حسی و خیالی سنخیت را منتفی می داند.
ابصار
خیال
مثل معلقه
قوه
مرایا
سهروردی
2013
03
21
133
146
https://jitp.ut.ac.ir/article_31940_dcdd83022e8291b04e248cb552704d4a.pdf