دانشگاه تهران
فلسفه و کلام اسلامی
2008-9422
2588-5014
52
1
2019
06
22
تبیین لذت خیالی از دیدگاه صدرالمتالهین
7
20
FA
نفیسه
الهی خراسانی
دانشجوی دکتری حکمت متعالیه، گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد
n.elahikhorasani@gmail.com
سید مرتضی
حسینی شاهرودی
استاد گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد
shahrudi@ferdowsi.um.ac.ir
عباس
جوارشکیان
دانشیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد
javareshki@um.ac.ir
10.22059/jitp.2019.256120.523023
در مقاله حاضر، با استناد به نظریات صدرالمتألهین، ضمن تبیین فلسفی لذت به امر وجودی بهعنوان صفت کمالیۀ وجود و مساوقت با آن و تعریف خیال به امری مجرد، لذت خیالی بسط داده میشود تا اهمیت و جایگاه این لذت در قیاس با لذات دیگر روشن گردد. در ادامه، پس از بیان شروط رؤیت و تعریف آن مبتنی بر غایت انکشاف حقیقت هر موجودی، اثبات میشود که صور خیالی همانند صور حسی، بیهیچ تفاوتی مورد ابصار و ادراک قرار میگیرند و به دلیل حرکت جوهری، ادراک صور خیالی موجب استکمال نفس میشود که این استکمال به انکشاف نفس میانجامد و این خود لذتی مبنی بر رسیدن به غایتی را دربردارد. در نهایت، تبیین میشود که لذت درک صور خیالی بهدلیل بهره بیشتری از وجود، لذتی تامتر و کاملتر از لذایذ محسوس است که تنها صاحبان نفوس عالیه، بهدلیل اشتغال کمتر به محسوسات، مشمول برخورداری از این لذت وافر خواهند بود.
ابصار,ادراک,خیال,لذت,لذت خیالی,ملاصدرا
https://jitp.ut.ac.ir/article_71635.html
https://jitp.ut.ac.ir/article_71635_eae0e53e6f8f4d5ca0bbc759f35e5eb7.pdf
دانشگاه تهران
فلسفه و کلام اسلامی
2008-9422
2588-5014
52
1
2019
06
22
اصالت وجود از منظر محقق خفری
21
36
FA
غلامرضا
بنان
دانشجوی دکتری رشته فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه شیراز
banan.gholamreza@yahoo.com
علی محمد
ساجدی
دانشیار فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه شیراز
drsajedi@yahoo.com
10.22059/jitp.2019.256730.523024
محور نظام فکری حکمت متعالیه بر مبحث وجود بهویژه اصالت وجود میچرخد. نظری که اکنون در مجامع علمی ـ فلسفی مشهور است، این است که اصالت وجود از ابداعات ملاصدرا است. سؤالی که جستار حاضر دنبال میکند، این است که آیا اصالت وجود، ریشه در آرای فیلسوفان گذشته دارد یا خیر؟ در صورت صحت شق اوّل، نقش و سهم فیلسوفان قبل از ملاصدرا در پیریزی این بنای رفیع چه مقدار است؟ ما در این نوشتار با بیان هشت استدلال از محقق خفری که بر محال بودن خروج ماهیت از حالت امکان بدون وجود، تحقق حمل شایع صناعی، محال بودن وجودِ مفهوم بدون مصداق، عدم امکان اخذ مفهوم وجود از ماهیت، عدم امکان انطباق اشتراک معنوی مفهوم وجود بر ماهیات، تشکیک در وجود، منشأ اتصاف ماهیت به وجود و علت تحقق اشیای خارجی، مبتنی است، درمییابیم که این اندیشمند مبحث اصالت وجود را قبل از ملاصدرا، بیان و بر آن برهان اقامه نموده است.
اصالت,ماهیت,محقق خفری,ملاصدرا,وجود
https://jitp.ut.ac.ir/article_71636.html
https://jitp.ut.ac.ir/article_71636_7b39b5ac26dd9d4b458867e53af3c8e8.pdf
دانشگاه تهران
فلسفه و کلام اسلامی
2008-9422
2588-5014
52
1
2019
06
22
دفاع از روانگرایی در چیستی شاهد
37
56
FA
محمدعلی
پودینه
دانشجوی دکتری فلسفه، پردیس فارابی، دانشگاه تهران
poudineh@ut.ac.ir
منصور
نصیری
دانشیار گروه فلسفه دانشگاه تهران
nasirimansour@ut.ac.ir
10.22059/jitp.2019.255719.523018
یکی از مفاهیم مهم در معرفتشناسی، مفهوم شاهد است. شاهد دلیلی است که نشاندهندۀ صدقِ گزارهای است که متعلقِ گرایش باوری شناسا است. در این مقاله میخواهیم به چیستی شاهد بپردازیم. سه دیدگاه مهم در مورد چیستی شاهد وجود دارد: روانگرایی، گزارهگرایی واقعنما و گزارهگرایی غیرواقعنما. در این مقاله، پس از طرح و بررسیِ ادلۀ دیدگاههای سهگانه در چیستی شاهد، به این نظر رسیدیم که ادلۀ قویتری به نفعِ روانگرایی وجود دارد و استدلالهایِ گزارهگرایان تمام نیست؛ ازاینرو به نظر میرسد که شاهد عبارت از حالات ذهنی غیرواقعنمایِ شناسا است.
حالات ذهنی غیرواقعنما,روانگرایی,شاهد,گزارهگرایی غیرواقعنما,گزارهگرایی واقعنما
https://jitp.ut.ac.ir/article_71638.html
https://jitp.ut.ac.ir/article_71638_9603f7ea05cd2d777c5becee7c2079fc.pdf
دانشگاه تهران
فلسفه و کلام اسلامی
2008-9422
2588-5014
52
1
2019
06
22
تقریر انسانشناسانه اعتباریات بر اساس ماجرای هبوط انسان از منظر علامه طباطبایی
57
74
FA
ابراهیم
راستیان
دانشجوی دکتری رشته حکمت متعالیه دانشگاه اصفهان
ebrahimrastiyan@gmail.com
محمد
بیدهندی
دانشیار فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان
bidhendimohammad@yahoo.com
فروغ السادات
رحیم پور
5785-6109-0001-0000
دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان
fr.rahimpoor@gmail.com
10.22059/jitp.2019.262778.523045
هبوط انسان ماجرای یک شخص خاص نیست که در تاریخ رخ داده است، بلکه فرایند ورود انسان به حیات دنیایی است. علامه طباطبایی با تبیین تمایز ماجرای هبوط و خلقت ارضی انسان و بیان چیستی و علل هبوط انسان به دنیا، منشأ و مراحل شکلگیری اعتباریات انسانی را تقریر میکند. محوریترین سؤال این مقاله پیرامون نسبت هبوط انسان با اعتباریات است که از منظر علامه طباطبایی، حقیقت هبوط به معنای ورود به عالم اعتباریات است؛ اعتباریاتی که نقش اساسی در شکلگیری اجتماع و همچنین نقش انکارناپذیری در رشد و تعالی انسانها دارد. براساس ماجرای هبوط که همان توجه انسان به کثرت و غفلت از وحدت است، پندار استقلالی انسان و به تبع آن، توجه به بدن و نیازهای حیوانی شکل میگیرد و ذیل توجه به نیازهای دنیایی و احکام هستیشناسانۀ آن، اعتباریات متحقق میشود. در نهایت، پس از توبه، انسان در فرایند هبوطی قرار میگیرد که همراه با تشریع اعتبارات دینی و جدا شدن راه سعادت از راه شقاوت برای انسان است.
اعتباریات,انسانشناسی,علامه طباطبایی,هبوط
https://jitp.ut.ac.ir/article_71640.html
https://jitp.ut.ac.ir/article_71640_b644763115d2b1d28abd48a1497b6835.pdf
دانشگاه تهران
فلسفه و کلام اسلامی
2008-9422
2588-5014
52
1
2019
06
22
تبیین علم بلامعلوم خداوند در سایۀ کشف انسان از استحالۀ اجتماع نقیضین براساس نظر میرزا مهدی اصفهانی
75
90
FA
رضا
رهنما
دانش آموخته دکتری فلسفه اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی
reza.rahnama@gmail.com
10.22059/jitp.2019.250053.522998
استحالۀ اجتماع نقیضین یکی از پایهایترین بدیهیات اولیه به شمار میرود. میرزا مهدی اصفهانی با نگاهی متفاوت به بداهت این قضیه، به تبیین علم بلامعلوم در دایرۀ علم انسان پرداخته و معتقد است میتوان از علمی سخن گفت که معلوم آن هیچ نوع تحققی در هیچ موطنی ندارد. او با تکیه بر این علم و آیه قرار دادن آن، علم خدای متعال پیش و پس از خلقت را علمی تفصیلی و بدون معیت معلومات میداند. در نتیجه، ذات پروردگار را از هر گونه تقرر معلومات به هر نحوۀ ممکن اعم از اجمالی و تفصیلی، تنزیه میکند. بر این اساس میتوان گفت نظریۀ علم بلامعلوم میرزا مهدی اصفهانی در صورتی که چالشهای پیش روی خود را بهدرستی حل نماید، رقیبی برای نظریۀ ثابتات ازلی معتزله، اعیان ثابته عارفان و نیز نظریۀ علم اجمالی در عین کشف تفصیلی ملاصدرا است.
اصل امتناع تناقض,علم خدا,مکتب تفکیک,میرزا مهدی اصفهانی
https://jitp.ut.ac.ir/article_71644.html
https://jitp.ut.ac.ir/article_71644_c622f9e3dcc8fa38e22ef3467fa97780.pdf
دانشگاه تهران
فلسفه و کلام اسلامی
2008-9422
2588-5014
52
1
2019
06
22
منطق ابهری در زبدة الحقائق
91
120
FA
مهدی
عظیمی
000000022394152x
استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران
mahdiazimi@ut.ac.ir
10.22059/jitp.2019.260242.523035
مخطوط فاضل احمد پاشا 1618ـکهدر کتابخانۀ کوپریلی استانبول نگاه داشته میشود ـ دربردارندۀ چهار رساله از اثیرالدین مفضل بن عمر ابهری (؟656ـ؟597 ه.ق.) به نامهای <em>بیان</em> <em>الأسرار</em>، <em>تلخیص</em> <em>الحقائق</em>، <em>رسالة</em> <em>المطالع</em>، و <em>زبدةالحقائق </em>است که هر یک مشتمل است بر منطق، فیزیک، و متافیزیک. این رسالهها را کاتبی قزوینی از نسخۀ اصل برای خود رونویسی کرده و ابهری به خط خویش بر آغاز همۀ آنها یادداشت إنهاء با تاریخ و توقیع نوشته است. آنچه در پی میآید، تقدیم و تحقیق بخش منطق <em>زبدةالحقائق</em> است. منطق ابهری در این رسائل، از جمله در <em>زبدةالحقائق</em>، برخلاف آثار بعدیاش تقریباً بهکلّی تابع منطق ابنسینا است. به اقتضای تکنسخه بودنِ مخطوط، روش قیاسی را برای تصحیح آن برگزیدهایم.
ابهری,اثیرالدین,زبدةالحقائق,منطق ابهری,فاضل احمد پاشا 1618
https://jitp.ut.ac.ir/article_71646.html
https://jitp.ut.ac.ir/article_71646_a53884be34d5584dd88fac139169961b.pdf
دانشگاه تهران
فلسفه و کلام اسلامی
2008-9422
2588-5014
52
1
2019
06
22
مفهوم متافیزیکی فرارویدادگی و زندگی پس از مرگ (در تأثیر فرارویدادگی حالات ذهنی بر حالات مغزی ـ عصبشناختی بر مسئلۀ امکان زندگی پس از مرگ)
121
140
FA
مهدی
غیاثوند
استادیار گروه فلسفه دانشگاه خوارزمی تهران
mahdi.ghiasvand@khu.ac.ir
10.22059/jitp.2019.252434.523009
این مقاله تلاشی است در جهت تحلیل مفهوم فرارویدادگیِ نفس بر بدن (یا حالات مغزی ـ عصبشناختی) و بررسی تأثیر اذعان به چنین رابطهای میان نفس و بدن بر مسئلۀ زندگی پس از مرگ. مدعای این مقاله این است که مفهوم فرارویدادگی (که اجمالاً به معنای تأکید بر همتغییری، وابستگی هستیشناختی و بیطرفی نسبت به تحویلپذیری است)، فاقد توان تبیینی کافی برای صورتبندی فیزیکالیستی مسئله رابطۀ نفس و بدن است. از این روی، حداکثر میتواند شاخصههایی را در توصیف رابطۀ آنها در اختیار نهد. شاخصههایی که از یک سو با نسخههایی از زندگی پس از مرگ که مبتنی بر دوگانهانگاری افلاطونی ـ دکارتی باشند، ناسازگاری دارد و از سوی دیگر، صرفاً دلالت فیزیکالیستی نداشته و افزون بر نسخههایی از زندگی پس از مرگ که با فیزیکالیسم سازگارند، با نسخههای یگانهباورانه و البته غیرفیزیکالیستی و غیرتحویلی نیز سازگارند.
زندگی پس از مرگ,فرارویدادگی,فیزیکالیسم غیرتحویلی,مسئله نفس و بدن
https://jitp.ut.ac.ir/article_71647.html
https://jitp.ut.ac.ir/article_71647_91d20bf04b7c9f76cfbcaf5490089999.pdf
دانشگاه تهران
فلسفه و کلام اسلامی
2008-9422
2588-5014
52
1
2019
06
22
عشق مجازی: چیستی و چرایی عشق مجازی در عرفان اسلامی (از ابتدا تا پیش از ابن عربی)
141
160
FA
زهرا
کلهر
دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه شیراز
zkalhor93@gmail.com
رضا
الهی منش
استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب قم
elahimanesh@chmail.ir
10.22059/jitp.2019.237987.522957
در متون عرفانی، عشق مجازی محبت شدیدی است که متعلق آن فردی از نوع انسان است. این عشق، تمام توجه عاشق را به معشوق معطوف میدارد؛ به گونهای که عاشق جز معشوق نمیبیند و خواسته و ارادهای جز وصال و رضای او ندارد. پژوهش کتابخانهای پیش رو که با توصیف، تحلیل و نقد تدوین شده است، به چیستی عشق مجازی و چرایی ظهور و تأثیر آن در آثار عارفان مسلمان از ابتدای ظهور تصوف تا پیش از ابن عربی میپردازد؛ آنگاه با بررسی تأثیر ابن عشق در مراحل مختلف سلوک عرفانی به این نتیجه میرسد که بر اساس دیدگاه کارکردگرایانه، عشق مجازی سبب لطافت درون و آن نیز عامل ورود به سلوک عرفانی است؛ در اوایل سلوک، عشق مجازی آزمونی برای سنجش میزان پایبندی سالک به شریعت است؛ شریعتی که شاهراه طریقت است. در اواسط سلوک، عشق مجازی سبب گذر سالک از کثرات به وحدت است. برای عارف واصلی که به مقام جمع الجمعی رسیده، عشق مجازی سبب تعدیل عشق ربانی و آنگاه راه یابی او از مقام فنا به مقام بقاست. در نهایت سالک میتواند در هر مرحله از مراحل سلوک عرفانی عشق مجازی را تجربه کند که به لحاظ ماهوی و دلیل ظهور متمایز از مقامات مافوق و مادون است.
چرایی و چیستی عشق,سلوک عرفانی,عرفان اسلامی,عشق مجازی
https://jitp.ut.ac.ir/article_71648.html
https://jitp.ut.ac.ir/article_71648_034fc3c943059db076fb347d6935d2e5.pdf