دانشگاه تهران
فلسفه و کلام اسلامی
2008-9422
2588-5014
49
1
2016
03
20
صفحات آغازین
1
8
FA
10.22059/jitp.2016.58379
https://jitp.ut.ac.ir/article_58379.html
https://jitp.ut.ac.ir/article_58379_fe345169ad335747a04f07d080bd7a79.pdf
دانشگاه تهران
فلسفه و کلام اسلامی
2008-9422
2588-5014
49
1
2016
03
20
تأملی در اینهمانی حیثیت تقییدیه و واسطه در عروض
1
18
FA
محمد هادی
توکلی
0000-0002-1107-8204
دانشجوی دکتری حکمت متعالیه، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
iranianhadi@yahoo.com
10.22059/jitp.2016.58348
در آثار صدرالمتألهین و میرداماد حیثیات با ملاک جزء موضوع بودن یا خارج از موضوع بودن حصر عقلی در دو معنا مییابند، که اصطلاح حیثیت تقییدیه برای حیثیتی که جزء موضوع است (اعم از جزء حقیقی در مرکب حقیقی یا جزء اعتباری در مرکب اعتباری) و اصطلاح حیثیت تعلیلی برای حیثیتی که خارج از موضوع است، وضع گردید. جدای سخن از ملاک تقسیم که خود به صورت واضح معنای حیثیت تقییدیه را روشن میکند، استعمال «حیثیت تقییدیه» در معنای جزء موضوع، در آثار میرداماد و صدرالمتألهین کاشف از آن است که این اصطلاح در دورههای بعدی دستخوش تحریف گشته و مساوی با «واسطه در عروض» دانسته شده، و در هیچ جا به اینکه اصطلاح حیثیت تقییدی بر معنای جدید وضع شده، اشاره نشده بلکه وانمود میشود که حکمای پیشین نیز حیثیت تقییدیه را در این معنا به کار میبردهاند. حتی با فرض اینکه گفته شود، فیلسوف را با لفظ کاری نیست، به طور کلی واسطه در عروض را نمی توان حیثیتی از موضوع دانست. <br />
حیثیت تقییدیه,حیثیت تعلیلیه,واسطه در عروض
https://jitp.ut.ac.ir/article_58348.html
https://jitp.ut.ac.ir/article_58348_760921166e277b10fba6eafe99c7f6c2.pdf
دانشگاه تهران
فلسفه و کلام اسلامی
2008-9422
2588-5014
49
1
2016
03
20
استعارۀ وجود به مثابۀ نور در فلسفۀ ملاصدرا
19
34
FA
وحید
خادم زاده
استادیار دانشگاه فردوسی مشهد
v.khademzadeh@ferdowsi.um.ac.ir
10.22059/jitp.2016.58350
لیکاف با نقد دیدگاه ارسطویی دربارۀ استعاره، نظریۀ شناختی استعاره را پایهگذاری کرد. با فرض پذیرش نظریۀ شناختی استعاره، مفاهیم انتزاعی مطرح در فلسفۀ اسلامی نیز بهواسطۀ استعارههای مفهومی قابل فهم میشوند. این استعارهها اغلب به صورت ناخودآگاه از سوی فلاسفه مورد استفاده قرار گرفتهاند. وجود بهعنوان یکی از مهمترین پایههای فلسفۀ ملاصدرا بهواسطۀ استعارههای متعددی مفهومسازی میشود. استعارۀ «وجود نور است»، تجربۀ متعارف ما از پدیدۀ محسوس نور را در قالب مجموعهای از توصیفات وارد متافیزیک صدرایی کرده و جهت مفهومسازی وجود بهکار میگیرد. استعارۀ مذکور در متافیزیک و معرفتشناسی صدرایی نقش بهسزایی دارد. تشکیک وجود مبتنی بر این استعاره قابل فهم میشود. همچنین بر اساس این استعاره، وجود متصف به ویژگی «ظاهر بذاته و مظهر لغیره» میشود.
لیکاف,استعاره,وجود,نور,ملاصدرا
https://jitp.ut.ac.ir/article_58350.html
https://jitp.ut.ac.ir/article_58350_0754ceeeadbbd29ec658ce3807a876db.pdf
دانشگاه تهران
فلسفه و کلام اسلامی
2008-9422
2588-5014
49
1
2016
03
20
تحلیل انتقادی آرای شارحان اشارات در باب تعین واجب تعالی
35
53
FA
سردار
دکامی
دانشجوی دکترای فلسفه اسلامی دانشگاه تربیت مدرس
sdekami@yahoo.com
محمد
سعیدی مهر
0000000346635792
دانشیار دانشگاه تربیت مدرس تهران
saeedimehr@yahoo.com
10.22059/jitp.2016.58362
ابنسینا در کتاب اشارات و تنبیهات برای بیان توحید واجبالوجود استدلالی در تعین واجبالوجود اقامه میکند. توضیح این استدلال او از وجوه مختلف مورد اختلاف شارحان واقع شده است. اختلاف اول اینکه وی در اینجا یک استدلال در تعین واجبالوجود اقامه کرده است یا دو استدلال. اختلاف دوم اینکه محور استدلال ابنسینا، برای نفی تعینی که از جانب ذات نیست، یک واجب است یا دو واجب؟ و سرانجام این اختلاف که منظور از عبارت «و باقی الاقسام محال» چیست؟ در این مقاله به بیان و بررسی اقوال مختلف در موارد مذکور پرداختهایم و وجه صحیح در هر مورد را بیان کردهایم.
ابنسینا,اشارت و تنبیهات,واجبالوجود متعین,شارحان,لزوم و عروض
https://jitp.ut.ac.ir/article_58362.html
https://jitp.ut.ac.ir/article_58362_43bfa7df8a79e34e4207110ffaaedb19.pdf
دانشگاه تهران
فلسفه و کلام اسلامی
2008-9422
2588-5014
49
1
2016
03
20
واقع نمایی و ارزش معرفتی شناختهای ظنّی بر مبنای نظریه اعتباریات علامه طباطبایی
55
73
FA
مهدی
عاشوری
دانشجوی دکتری فلسفۀ علم مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران
ashoori@irip.ir
عبدالحسین
خسروپناه
استاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
khosropanahdezfuli@gmail.com
10.22059/jitp.2016.58363
باور ظنّی و غیریقینی در فلسفۀ اسلامی در حکم جهل است و ادلۀ اعتبار «اطمینان» در علم اصول نیز تنها ارزش عملی آن را اثبات میکند. پرسش این است که آیا ادراکات غیریقینی ارزش معرفتی ندارند. در این مقاله با بازسازی نظریۀ اعتباریات و تقسیم «وجودهای ذهنی» به «وجود ذهنی حقیقی» و «وجود ذهنی اعتباری» نشان میدهیم که برخی از «معانی اعتباری» میتوانند از واقعیت حکایت کنند. درصورتی ادراک اعتباری واقعیت را بازنمایی میکند که به ادراکی ذاتی تکیه داشته باشد و میان محکی واقعی و محکی ادعایی «علقهای نفسالامری» وجود داشته باشد. در غیر این صورت این اعتبار دلبخواهی خواهد بود. این علقه منشأ واقعنمایی معانی اعتباری و منشأ صدق جزئی در شناخت ظنّی است. بر خلاف ادراکات حقیقی، نمیتوان این ملاک را به صورت مستقیم «احراز» نمود و در شناختهای ظنّی «معیار» ارزیابی ادراکات غیرحقیقی مبتنی بر «ملاک» واقعنمایی آنها نیست.
واقعنمایی,ارزش معرفتی,شناخت ظنّی,ادراکات اعتباری,اطمینان
https://jitp.ut.ac.ir/article_58363.html
https://jitp.ut.ac.ir/article_58363_4ee1f0d498ee727dcdb5b454f82bc06c.pdf
دانشگاه تهران
فلسفه و کلام اسلامی
2008-9422
2588-5014
49
1
2016
03
20
بررسی انتقادی تقریر دیویس از استدلال برونگرایانه پاتنم علیه شکاکیت
75
96
FA
حمید
علائی نژاد
دانشجوی دکتری فلسفه (منطق) دانشگاه تربیت مدرس
hamid.alaeinejad@gmail.com
سید محمد علی
حجتی
0000-0002-9321-7895
دانشیار گروه فلسفه دانشگاه تربیت مدرس
hojatima@modares.ac.ir
10.22059/jitp.2016.58364
شکاکیت نسبت به جهان خارج رویکردی است که حصول معرفت را نسبت به گزارههایی که در مورد جهان خارج هستند ناممکن میداند. برخی از انحاء این رویکرد مبتنی بر استدلالی است که بر اساس فرضیۀ شکاکانه صورتبندی شده است. از جمله روشهایی که بر اساس آن با چنین شکاکیتی مقابله شده است، استدلالی است که پاتنم بر مبنای قبول رویکرد برونگرایی معنایی طرح کرده است. در مقالۀ حاضر به تقریر دیویس از این استدلال پرداخته و به روش تحلیل منطقی آن را مورد بحث و بررسی قرار دادهایم. در انتها نشان داده شده است که قبول رویکرد برونگرایی معنایی دیدگاه شکاکیت نسبت به جهان خارج را که مبتنی بر دستهای خاص از فرضیات شکاکانه هستند رد میکند. بر مبنای موارد دیگرِ فرضیات شکاکانه نیز نمیتوان امکان حصول معرفت را نسبت به تمامی گزارههایی که در مورد جهان خارج هستند، منتفی دانست.
شکاکیت نسبت به جهان خارج,برونگرایی معنایی,پاتنم,دیویس,فرضیهی شکاکانه
https://jitp.ut.ac.ir/article_58364.html
https://jitp.ut.ac.ir/article_58364_092ff53a13cf9e217adb69d8cd013376.pdf
دانشگاه تهران
فلسفه و کلام اسلامی
2008-9422
2588-5014
49
1
2016
03
20
تحلیل انتقادی دیدگاه خواجهنصیر دربارۀ چگونگی اطلاق کلّی مشکّک بر افراد آن
97
114
FA
سید علی
علم الهدا
دانشیار گروه فلسفۀ اسلامی دانشگاه پیام نور.
alamolhoda53@gmail.com
10.22059/jitp.2016.58368
<br />این تحقیق با بررسی مسئلۀ کلّی مشکّک و خواستگاه طرح آن در تفکّر مشائیان مسلمان، به تبیین تفاوت نگاه خواجهنصیر با ابنسینا میپردازد و مشخص مینماید که این تفاوت نگاه متأثّر از اشکالات سهروردی و پذیرش تشکیک در ماهیت از سوی وی بوده است. این مقاله تبیین میکند که خواجهنصیر چون از سویی اشکالات سهروردی را بر دیدگاه ابنسینا وارد میداند و از سویی در دستگاه فکری مشائیان نمیتواند تشکیک در ماهیت را قبول کند، کلی مشکّک را عرض لازم عامّ افرادش محسوب کرده است. مقالۀ حاضر نشان داده است که اولاً این مفهوم را وی از بحث نسبت جنس با فصل و بحث نسبت عرض با مقولات نهگانۀ عرضی تحت آن، وام گرفته است؛ و ثانیاً پذیرش چنین امری به لحاظ معرفتشناختی موجب عدم انطباق ذهن و عین در تفکر مشائیان میشود، و به لحاظ کلامی نیز بستر لازم را برای طرح شبهۀ ابنکمونه فراهم میکند.
کلی,مشکّک,خواجهنصیر,مشاییان,ابنسینا
https://jitp.ut.ac.ir/article_58368.html
https://jitp.ut.ac.ir/article_58368_add85019e312e20dddd75b0a92417ef8.pdf
دانشگاه تهران
فلسفه و کلام اسلامی
2008-9422
2588-5014
49
1
2016
03
20
تأملی بر ارزش عقل از نگاه سلفیان و اخباریان
115
137
FA
بهادر
مهرکی
استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی شیراز
dr.b.mehraki@gmail.com
علی محمد
ساجدی
دانشیار دانشگاه شیراز، دانشکده الهیات و معارف اسلامی
drsajedi@yahoo.com
10.22059/jitp.2016.58370
نظر به تقارب اندیشۀ دو گروه سلفیان و اخباریان، از یک سو، و تمایز مبنایی آنان، از سوی دیگر، مقایسۀ آرای آنها مورد پرسش قرار گرفت که سؤال محوری جستار کنونی است. لذا، تلاش بر آن است تا جایگاه خرد در فهم مسائل دینی از نگاه آنان مورد نقد و بررسی قرار گیرد.در این بررسی معلوم شد که سلفیان تنها بر ظواهر احادیث نبوی و سیرۀ عالمان سلف تکیه دارند و اخباریان ظواهر روایات معصومان (ع) را اصل میدانند. بهعلاوه، هر دو گروه تعقل و اجتهاد را در فهم مسائل دینی قبول ندارند. در نقد آرای آنان میتوان گفت: اوّلاً علیرغم توصیههای فراوان نصوص دینی به تعقل و اهمیت آن، عقلانیت نزد آنان نادیده انگاشته شده است؛ ثانیاً با توجه به آیات محکم و متشابه، ناسخ و منسوخ و... و موضوع سندیت و دلالت احادیث و نیاز به پاسخگویی به مسائل مستحدثه، ضرورت توجه به اجتهاد امری بدیهی است.
سلفیان,اخباریان,عقلگرایی,نصگرایی,اصول فقه,اجتهاد
https://jitp.ut.ac.ir/article_58370.html
https://jitp.ut.ac.ir/article_58370_523590d2a7e6e23370c7aa4a868e3e6f.pdf
دانشگاه تهران
فلسفه و کلام اسلامی
2008-9422
2588-5014
49
1
2016
03
20
گونهشناسی کثرت نفوس انسانی در سه مرحلۀ قبل، حین، و بعد از تعلّق به بدن از دیدگاه صدرالمتألهین
139
158
FA
محمد حسین
وفائیان
دانشجوی دکتری دانشگاه تهران، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، رشتۀ فلسفه و کلام اسلامی
mh_vafaiyan@ut.ac.ir
10.22059/jitp.2016.58375
نفس در دیدگاه صدرالمتألهین دارای «حدوث جسمانی و بقاء روحانی» بوده و از این رو، دارای دو حیثیّت «جسمانیّت و تعلّق به بدن» و «تجرّد ذاتی» است. مسئلۀ اصلی پژوهش جاری، شناخت کیفیّت و گونۀ کثرت نفوس انسانی، بر اساس دیدگاه صدرالمتألهین و در سه مرحلۀ تکوّن نفس است. نفس قبل از حدوث و تعلّق به بدن، عقل مجرّد است. از این رو، کثرت نفوس انسانی قبل از تعلّق به بدن، کثرت «نوعی عقلی» است. پس از حدوث، تمام نفوس از حیث ابدانِ جسمانی، در ذیل «نوع طبیعی» انسان مندرج بوده و دارای تکثّری عددی و حسّی میباشند. اما پس از کسب ملکات مختلف و بر اساس اتحاد ملکات نفسانی با جوهر نفس، هر نفس از حیث ذات، دارای جوهری متفاوت از جواهر نفوس دیگر شده و نفوس دارای کثرت «نوعی مثالی» و منحصر به فرد میگردند. تعداد کمی از نفوس انسانی نیز که به استکمال کامل رسیده و مبدَّل به عقل بالفعل گردیدهاند، همانند مبدأ خود، دارای کثرت «نوعی عقلی» میگردند.
نفس,حرکت جوهری,کثرت عددی,کثرت عقلی,حدوث نفس
https://jitp.ut.ac.ir/article_58375.html
https://jitp.ut.ac.ir/article_58375_9615b193ea6096f71d1a31a6e3f00f62.pdf
دانشگاه تهران
فلسفه و کلام اسلامی
2008-9422
2588-5014
49
1
2016
03
20
چکیده های انگلیسی
1
15
FA
10.22059/jitp.2016.58441
https://jitp.ut.ac.ir/article_58441.html
https://jitp.ut.ac.ir/article_58441_13415b532ae6dfb9cc84e25cd6ba7a81.pdf