ORIGINAL_ARTICLE
کارکردهای کلامی تاویل در دیدگاه فیض کاشانی
مسئلۀ اصلی نوشتار حاضر تبیین نقش تأویل در اندیشۀ کلامی فیض کاشانی است. بدین ترتیب که نگارنده در تلاش است که مبتنی بر آثار این متکلم شیعی، به استخراج دیدگاه او در چگونگی ارتباط کلام و تأویل بپردازد. این متکلم عارف، تأویلپژوهی را رهیافتی در جهت فهم دین میداند؛ بهطوریکه غفلت از آن متکلم را در مسیر انجام رسالتهای کلامی خویش به مخاطره میاندازد. میتوان گفت سهمی که تأویل در فهم و تبیین و نیز تنظیم عقاید دینی دارد، به عنوان دو کارکرد اساسی تأویل در کلامپژوهی فیض است. در نظر او متکلم با غفلت از بحث تأویل، همچون کسی است که دین را در تاریکی میشناسد. تمثیل او به داستان مولوی در باب فیل و خانۀ تاریک، در فهم این مسئله نقش کلیدی دارد. سومین کارکرد تأویل از رهگذر مباحث انسانشناسی تشریح میشود. انسان به عنوان فاعل تأویل و تنها موجودی که تاویلگر است، خود نیز از ساختاری تشکیکی برخوردار است. نقش تأویل نفس در غایت علم کلام از ثمرات پیوندی است که بین کلام و تأویل برقرار میشود. سیر تأویل نفس آدمی سیری زیباییشناسیک و هنرمندانه است.
https://jitp.ut.ac.ir/article_69563_8a89589abf22507a0ad946c57dbd29bd.pdf
2019-01-21
157
175
10.22059/jitp.2018.240791.522968
انسان
تأویل
تشکیک
زیباییشناسی
علم کلام
نفیسه
اهل سرمدی
sarmadi.na58@gmail.com
1
استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان
LEAD_AUTHOR
مهدی
امامی جمعه
1339smj@gmail.com
2
دانشیار گروه فلسفه اسلامی دانشگاه اصفهان
AUTHOR
[1]. ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1395). پرسش از هستی یا هستی پرسش، تهران، مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
1
[2]. برنجکار، رضا (1393). روششناسی علم کلام، تهران، انتشارات سمت.
2
[3]. تفتازانی، سعدالدین (1370 ). شرحالمقاصد، قم، الشریف الرضی.
3
[4]. چیتیک، ویلیام (1384). عوالم خیال، ترجمۀ قاسم کاکایی، تهران، هرمس.
4
[5]. سعیدیمهر، محمد (1391). کلام، 2ج، تهران، نشر طه و سمت.
5
[6]. صدر حاجسیدجوادی، احمد (1366). دایرة المعارف تشیع، ج12، تهران، بنیاد اسلامی طاهر.
6
[7]. صدرالمتألهین، محمدبن ابراهیم (1420). المشاعر، تصحیح و تعلیق اللبونی، چاپ اول، بیروت، مؤسسه التاریخ ـ العربی.
7
[8]. ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1386). مفاتیح الغیب،ج1، تصحیح نجفقلی حبیبی، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
8
[9].ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (1380). الحکمه المتعالیه فیالاسفار الاربعه، ج7، تصحیح مقصود محمدی، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
9
[10]. فیض کاشانی، محسن (1428). عینالیقین الملقب بالانوار و الاسرار، 2ج، قم، انتشارات انوارالهدی.
10
[11]. ـــــــــــــــــــــ (1392) (الف ). علم الیقین فی اصول ا لدین،2ج، قم، نشر بیدار.
11
[12]. ـــــــــــــــــــــــــــ (1392)(ب). سلوک فیض (ترجمه رساله الحقایق)، ترجمۀ رضا جلیلی، تهران، انتشارات مستجار.
12
[13]. ـــــــــــــــــــــــــــ (1394). سراپردۀ اسرار (ترجمۀ رساله قرهالعیون فی اعز الفنون)، ترجمه رضا جلیلی، تهران، انتشارات مستجار.
13
[14]. ــــــــــــــــــــــــــ (1371). ده رساله، ترجمۀ رسول جعفریان، اصفهان، مرکز تحقیقات علمی و دینی امام علی(ع).
14
[15]. ـــــــــــــــــــــــــ (1362). اصولالمعارف، تصحیح جلال آشتیانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
15
[16]. ـــــــــــــــــــــــــ (1390). کلمات مکنونه، تصحیح علی علیزاده، قم، آیت اشراق.
16
[17]. ــــــــــــــــــــــــ (1415). تفسیرالصافی، 5ج، تصحیح حسین اعلمی، تهران، مکتبه الصدر.
17
[18]. ــــــــــــــــــــــــ (1418). الاصفی فی تفسیرالقرآن، 2ج، قم، مرکز النشر التابع لمکتبه الاعلام الاسلامی.
18
[19]. ـــــــــــــــــــــــ (1425). انوارالحکمه، تحقیق و تعلیق محسن بیدارفر، قم، انتشارات بیدار.
19
[20]. کربن، هانری (1384). تخیل خلاق در عرفان ابن عربی، ترجمۀ انشاالله رحمتی، تهران، جامی.
20
[21]. لطفی، مهدی و خلیل کوهی (1392). «بررسی تطبیقی تأویل در تفسیر صافی و تفسیر القران الکریم»، مطالعات قرأنی، شماره 15، صص79ـ97.
21
[22]. محیطی اردکان، محمد علی (1391). «تأویل از دیدگاه فیض کاشانی»، معرفت، سال 21، شماره 177، صص91ـ100.
22
[23]. مجلسی، محمدباقر (1362). بحار الانوار، با حواشی و تعلیقات علامه طباطبایی، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
23
ORIGINAL_ARTICLE
استدلال جدلی ارسطو در نفی متحرک بذاته و دیدگاههای ابنسینا و ابن رشد دربارۀ آن
ارسطو کوشیده است با قیاسی غیرمستقیم ثابت کند که متحرکبذاته وجود ندارد. بدین منظور، وی ابتدا جسمی را فرض میکند که اولاً و بالذات، متحرک است. سپس متذکر میشود که جسم متحرک اجزایی دارد و در گام بعد، نتیجه میگیرد که اگر جزئی از این متحرکبذاته ساکن شود، کل آن ساکن میشود. پس از ارسطو، مناقشههایی بر سر این استدلال درگرفت؛ بهطوری که بسیاری از اندیشهورزان اشکالاتی به آن وارد کردند و عدهای نیز از آن دفاع کردند. ابنسینا و ابنرشد نیز که از زمرۀ شارحان آثار ارسطو بودند، در صدد برآمدند تا اشکالات استدلال یادشده را به حداقل برسانند. در این پژوهش دیدگاههای این دو فیلسوف دربارۀ استدلال ارسطو واکاوی میشود و بر مبنای نظام ارسطویی و همچنین معیارهای عقلی، قوت و ضعف هر یک آزموده میشود. از رهگذر این بررسی دانسته میشود که این دو فیلسوف درعینحال که در پی آناند که دیدگاه مخالف این استدلال را بررسند و پاسخی درخور به آن بدهند، نظراتشان تفاوتهایی با هم دارد. بهطور خلاصه باید گفت ابنسینا ابتدا سعی میکند این استدلال را بازسازی کند؛ اما پس از اینکه اشکالات واردشده بر آن را نقل میکند، ضعفهایش را میپذیرد و بر پذیرش بیقیدوشرط آن پافشاری نمیکند. از طرف دیگر، ابنرشد نهتنها مفهوم متحرکبذاته را رد نمیکند، بلکه با تطبیق آن بر متحرک اول، نظریهای جدید را مطرح میکند.
https://jitp.ut.ac.ir/article_69564_47191023522a463c10e253a0cc0dc367.pdf
2019-01-21
177
196
10.22059/jitp.2018.247453.522989
ارسطو
ابنسینا
ابنرشد
کوچکترین جزء طبیعی
متحرکبذاته
سید علی
حسینی
aoh2010@gmail.com
1
دانشجوی دکتری حکمت متعالیه، دانشگاه فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
[۱]. ابنرشد، محمدبناحمد (۱۹۹۴). رسالة السماع الطبیعى. بیروت، دارالفکر.
1
[۲]. ابنسینا، حسینبنعبدالله (۱۴۰۴). الشفاء ـ الطبیعیات. چاپ دوم. ج ۱ (السماء الطبیعی). قم، مرعشی نجفی.
2
[۳]. الأکوینی، توما (۲۰۰۸). مجموعة الردود علیالخوارج (فلاسفة المسلمین). جبیل (بیبلوس)، دار و مکتبة بیبلیون.
3
[۴]. حشمتپور، محمدحسین، «درس طبیعیات شفا». ۰۸/۰۸/۹۱؛ در:
4
<http://www.eshia.ir/feqh/archive/text/heshmatpour/shefa/91/910808/>
5
[۵]. فرشاد، مهدی (۱۳۶۶). طبیعیات ارسطو. تهران، امیرکبیر.
6
[۶]. فروغی، محمدعلی (۱۳۶۱). ترجمۀ فن سماع طبیعی. چاپ سوم، تهران، امیرکبیر.
7
[7]. Caston, Victor (ed.) (2016). Oxford Studies in Ancient Philosophy. Volume L- Oxford: Oxford University Press.
8
[8]. Glasner, Ruth (2009). Averroes Physics: A Turning Point in Medieval Natural Philosophy. Oxford; New York, Oxford University Press.
9
[9]. ---------- (2011), “Ibn rushd's theory of minima naturalia”, Arabic Sciences and Philosophy, Volume 11, Issue 01, March, pp. 9-26.
10
[10]. Kukkonen, Taneli (2002). “Alternatives to Alternatives: Approaches to Aristotle's Arguments per impossibile”. Vivarium, Vol. 40, No. 2, pp. 137-173.
11
[11]. ---------- (2014), “Ibn Sīnā and the Early History of Thought Experiments”. Journal of the History of Philosophy. Vol. 52, No. 3, July, pp. 433-459.
12
[12]. McGinnis, Jon (2015). “A small discovery: Avicenna's theory of minima Naturalia”. journal of history of philosophy. Vol. 53, No. 1, January, pp. 1-24.
13
[13]. Pines, S. (1961). “Omne quod movetur necesse est ab aliquo moveri: A Refutation of Galen by Alexander of Aphrodisias and the Theory of Motion”. Isis, Vol. 52, No. 1, March, pp. 21-54.
14
[14]. Van Melsen, Andrew Gerardus Maria (2004). From atomos to atom: the history of the concept atom. Mineola, N.Y., Dover Publications.
15
ORIGINAL_ARTICLE
روششناسی غزالی در مواجهه با حکمت سینوی
آنچه اغلب در متون تاریخ فلسفه دربارۀ رویکرد غزالی به فلسفه یافت میشود، به جنبههای انتقادی و انکاری غزالی مربوط است؛ بدین صورت که او را نقطۀ عزیمت عقلگرایی اشاعره و مخالف فلسفه و بهویژه فارابی و ابنسینا معرفی میکند. اما آیا این مطلب موضع حقیقی غزالی را بازگو میکند؟ پاسخی که در این مقاله ارائه شده، شیفتگی غزالی نسبت به حکمت مشرقی ابنسینا و دنبالهروی آن را مورد بحث قرار داده و تأثیرپذیری در روش و نگرش غزالی از ابنسینا را به نحو پدیدارشناسانه نشان میدهد؛ بدین معنا که هرچند ادبیات انتقادی غزالی که برآمده از موضع سیاسی اوست، انگیختههایی را در مخالفت جریان فلسفی به دنبال داشته، اما در موضع فردی، او پیرو حکمت مشرقی است و جریانسازی آن را تقویت کرده است.
https://jitp.ut.ac.ir/article_69565_c7ea10bedbe61c084cf88b0edf606878.pdf
2019-01-21
197
222
10.22059/jitp.2018.249816.522995
غزالی
ابنسینا
حکمت مشرقی
حکمت سینوی
سید محمد علی
دیباجی
dibaji@ut.ac.ir
1
دانشیار پردیس فارابی دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
[1]. ابنرشد، ابوولید محمد (1977). فصل المقال و تقریر ما بین الشریعه و الحکمه من الاتصال، بیروت، دارالافاق.
1
[2]. ـــــــــــــــــــــ (1382). تهافت التهافت، تحقیق سلیمان دنیا، تهران، شمس تبریزی.
2
[3]. ابنسینا (1413). الاشارات و التنبیهات، تحقیق سلیمان دنیا، الطبعه الثانیه، ج2، بیروت، مؤسسه النعمان.
3
[4]. ـــــــــــــ (1405). السیره، در: کتاب النجاه، تصحیح ماجد فخری، بیروت، دارالافاق الجدیده.
4
[5]. ـــــــــــــ (1405). مقدمه حکمه المشرقین، در: منطق المشرقین، قم، کتابخانه آیتالله مرعشی.
5
[6]. ـــــــــــــ (1405). وصیه، در: منطق المشرقین، قم، کتابخانه آیتالله مرعشی.
6
[7]. ـــــــــــــ (1371). المباحثات، تحقیق محسن بیدارفر، بیدار، قم، الطبعه الاولی.
7
[8]. اردکانی، سید احمد (1364). ترجمۀ زندگینامۀ ابنسینا، در: ابنسینا به روایت اشکوری و اردکانی به قلم دکتر سید ابراهیم دیباجی، تهران، امیرکبیر.
8
[9]. اقبال لاهوری، محمد، (؟). احیاء فکر دینی در اسلام، ترجمه احمد آرام، تهران، پایا.
9
[10]. انصاری، ابن هشام (؟). المغنی اللبیب، تحقیق مازن مبارک و محمدعلی حمدالله، الطبعه الرابعه تبریز، بینا.
10
[11]. آشتیانی، سید جلالالدین (1378). نقدی بر تهافت الفلاسفه غزالی، قم، دفتر تبلیغات.
11
[12]. پورجوادی، نصرالله (1380). آثارالمضنون غزالی، مجله معارف، تهران، دوره هجدهم، شماره 2، مرداد ـ آبان 1380، صص 1ـ26.
12
[13].حلی، علامه حسن بن یوسف (1421). نهج الحق و کشف الصدق، مقدمه سیدرضا صدر، قم، دارالهجره.
13
[14]. خوانساری، محمد (1393). موقف غزالی در برابر فلسفه و منطق، در: غزالیشناسی، به اهتمام میثم کرمی، تهران، حکمت.
14
[15]. دری، ضیاءالدین (1388). مقدمه و ترجمه رسالۀ عرشیه، در: مجموعه رسائل ابنسینا با تصحیح سید محمود طاهری، قم، اشراق.
15
[16]. دیباجی، سیدمحمدعلی (1394). نسبت ابنسینا و فلسفه مشاء، تاریخ فلسفه، تهران، سال 6، شمارۀ 23، صص11ـ31.
16
[17]. دیلمی، قطبالدین (1382). محبوبالقلوب، تصحیح و مقدمه حامد صدقی و سید ابراهیم دیباجی، تهران، میراث مکتوب.
17
[18]. شیخ، سعید (1369). مطالعات تطبیقی در فلسفه اسلامی، ترجمه مصطفی محقق داماد، تهران، خوارزمی.
18
[19]. عزقول، کریم (1946). العقل فی الاسلام، بیروت، مکتبه صادر.
19
[20]. غزالی، ابوحامد (1322). المستصفی من علم الاصول، ج 1، مصر، بولاق.
20
[21]. ـــــــــــــ (1362). مکاتیب فارسی یا فضائل الانام، تصحیح عباس اقبال، تهران، امیرکبیر.
21
[22]. ـــــــــــــ (1382). المستظهری، تحقیق عبدالرحمن بدوی، قاهره، وزاره الثقافه.
22
[23]. ـــــــــــــ (1409). المنقذ من الضلال، تحقیق احمد شمسالدین، بیروت، دارالکتب العلمیه.
23
[24]. ـــــــــــــ (1409). الاقتصاد فی الاعتقاد، بیروت، دارالکتب العلمیه.
24
[25]. ـــــــــــــ (1409)، قانون التأویل، تحقیق احمد شمسالدین، بیروت، دارالکتب العلمیه.
25
[26]. ـــــــــــــ (1414) مشکوه الانوار، بیروت، دارالکتب العلمیه.
26
[27]. ـــــــــــــ (1990). تهافت الفلاسفه، تحقیق ماجد فخری، الطبعة الرابعة، بیروت، دارالمشرق.
27
[28].کربن، هانری (1380). تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمۀ جواد طباطبایی، چاپ سوم، تهران، کویر.
28
[29]. همایی، سید جلالالدین (؟). غزالینامه، دوم، تهران، فروغی.
29
[30]. Griffel, Frank (2009) AL-Ghazalis philosophicul theology, New York, oxford university press.
30
ORIGINAL_ARTICLE
نظریۀ «وحدت شخصی وجود» در اندیشۀ ابوالحسن طباطبایی (جلوه) و آقاعلی مدرس طهرانی
وحدت شخصی وجود یکی از مهمترین باورهای عرفانی است که چالشهای فراوانی را در عرصۀ تفکر فلسفی موجب شده و مورد نقض و ابرامهایی از سوی فلاسفه قرار گرفته است. آقاعلی مدرس طهرانی و ابوالحسن جلوه از جمله فلاسفهای هستند که هردو، وحدت شخصی عرفا را نقد و دلایلی بر ردّ آن اقامه کردهاند. آقاعلی مدرس به دلیل نگاه تشکیکی به وجود و با همین مبنا، نظریۀ وحدت شخصی وجود را به چالش کشیده است؛ در حالی که اختلاف مبنایی بین حکیم و فیلسوف اغماضناپذیر است. مرحوم جلوه نیز به همین دلیل و با خلط بعضی از اصطلاحات فلسفی و عرفانی، به نقد نظریۀ عرفاء پرداخته است. در حقیقت هیچیک از دو فیلسوف نتوانستهاند خود را در جایگاه یک عارف قرار دهند و به تقریر این نظریه بپردازند. در این مقاله پس از تحلیل و مقایسه آرای این دو دانشمند، این نتیجه بهدست آمده است که آقاعلی مدرس چون معنای خاصی از اصالت وجود را پذیرفته و آن معنا این است که تنها وجود است که تحقق بالذات دارد، اما ماهیت هم بهتبع وجود در خارج تحققی بالتبع دارد، و جلوه از آنجایی که اصالت ماهوی بوده است، وحدت شخصی وجود را رد کردهاند. همچنین معلوم شده است که تفاوت روششناسی این دو فیلسوف، در نوع استخراج مطالب و طرح منابع مختلف است؛ به این معنا که نوعی کثرت منابع و ارجاعات متعدد به عرفا و فلاسفه، در رسائل جلوه به چشم میخورد؛ در حالی که آقاعلی مدرس با نگرشی صدرایی به دستهبندی و جمع مطالب پرداخته و مباحث در آثار ایشان از نظم منطقی خاصی برخوردار است.
https://jitp.ut.ac.ir/article_69566_01246a400a69886e87e4de4160ae65c8.pdf
2019-01-21
223
244
10.22059/jitp.2018.243942.522979
آقاعلی مدرس طهرانی
ابوالحسن جلوه
تشکیک خاصی وجود
وحدت شخصی وجود
فاطمه
زارع
zare.fateme65@gmail.com
1
دانشجوی دکتری حکمت متعالیه دانشگاه اصفهان
LEAD_AUTHOR
علی
ارشد ریاحی
arshad@ltr.ui.ac.ir
2
استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان
LEAD_AUTHOR
محمد مهدی
مشکاتی
mm.meshkati@ltr.ui.ac.ir
3
استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان
AUTHOR
]1[. آشتیانی، سید جلالالدین (1370). شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم، تهران، امیرکبیر.
1
]2[. ابن ترکه، صائنالدین علی بن محمد (1360). تمهید القواعد، مقدمه و تصحیح جلالالدین آشتیانی، تهران، حکمت و فلسفه ایران.
2
]3[. ابنعربی، محیالدین (1420ق). الفتوحات المکیه، ضبطه و صحه فهارسه احمد شمس الدین، بیروت، دار الکتب العلمیه.
3
]4[. جامی، نورالدین عبدالرحمن (1358). الدره الفاخره، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامی.
4
]5[. ــــــــــــــــــــــــــــ (1370). نفحات الانس من حضرات القدس، تصحیح محمود عابدی، تهران، اطلاعات.
5
]6[. جوادی آملی، عبدالله (1375). رحیق مختوم، تنظیم و تدوین حمید پارسانیا، قم، اسراء.
6
]7[. ـــــــــــــــــــــ (1368). شرح حکمتمتعالیه، قم، الزهراء.
7
]8[. ـــــــــــــــــــــ (1387). عین نضاخ (تحریر تمهید القواعد)، به تحقیق حمید پارسانیا، قم، اسراء.
8
]9[. سبزواری، ملاهادی (1380). شرح منظومه، تصحیح و تعلیق حسن حسنزاده آملی، تهران، ناب.
9
]10[. صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، محمد بن ابراهیم (1981م)، الحکمهالمتعالیه فی الاسفار الاربعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
10
]11[. طباطبایی (جلوه)، ابوالحسن (1385). مجموعه آثار حکیم جلوه، مقدمه و تصحیح حسن رضازاده، تهران، حکمت.
11
]12[. ـــــــــــــــــــــــــــــ (1375). حواشی بر شرح فصوص الحکم قیصری در ضمن همین کتاب، به کوشش جلالالدین آشتیانی، تهران، علمی و فرهنگی.
12
]13[. طباطبایی، محمدحسین (؟). نهایه الحکمه، تصحیح غلامرضا فیاضی، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
13
]14[. قمشهای، آقامحمدرضا (1360). حواشی تمهید القواعد در ضمن همین کتاب، با مقدمه و تصحیح جلال الدین آشتیانی، تهران، وزارت فرهنگ و آموزش عالی.
14
]15[. قیصری، داوود (1375). شرح فصوص الحکم، تصحیح و تحقیق جلال الدین آشتیانی، تهران، علمی و فرهنگی.
15
]16[. مدرس طهرانی، آقاعلی (1376). بدایع الحکم، تصحیح محمد جواد ساروی و رسول فتحی مجد، تبریز، دانشگاه تبریز.
16
]17[. ــــــــــــــــــــــ (1378). مجموعه مصنفات حکیم مؤسس آقاعلی مدرس طهرانی، تصحیح محسن کدیور، تهران، اطلاعات.
17
]18[. مطهری، مرتضی (1369). شرح مبسوط منظومه، تهران، حکمت.
18
]19[. نوری، علی (1981م). تعلیقه بر الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
19
ORIGINAL_ARTICLE
تجربه در فلسفۀ ابنسینا با مراجعه به کاربست عملی آن در آثار طبیعی او
ابنسینا در کنار مباحث نظری دربارۀ تجربه، در علوم طبیعی از جمله پزشکی، زیستشناسی و هواشناسی نیز به صورت عملی تجربه را به کار برده است. او در مباحث نظری، احکامی را ناظر به شرایط حصول، مؤلفهها و کارکرد معرفت تجربی بیان کرده است که از جملۀ آنها میتوان به لزوم مشاهدۀ حسی همراه با تکرار، یقینی بودن و کلیت مشروط معرفت تجربی و استفادۀ برهانی از معرفت تجربی اشاره کرد. اما بیتوجهی نسبت به کاربست عملی تجربه توسط ابنسینا، ما را از رسیدن به تصویر دقیق تجربه نزد او محروم خواهد ساخت. خطاپذیری معرفت تجربی و تأکید فراوان بر مشاهدۀ نظاممند، دو حکمی هستند که ابنسینا در مباحث کاربردی خود به آنها پرداخته و در مباحث نظری او کمتر مورد توجه بوده است.
https://jitp.ut.ac.ir/article_69581_ce686f25d97da5efd6ab6421ba594460.pdf
2019-01-21
245
260
10.22059/jitp.2018.245808.522984
ابنسینا
خطاپذیری معرفت تجربی
روش تجربی
کاربست عملی تجربه
مشاهدۀ نظاممند
روح الله
فدایی
roohollah.fadaee@gmail.com
1
فارغالتحصیل کارشناسی ارشد رشتۀ فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه امام صادق علیهالسلام، تهران، ایران؛
AUTHOR
رضا
اکبری
r.akbari@isu.ac.ir
2
استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه امام صادق علیهالسلام، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
[1]. ابنسینا (2005). رسالة فی ما تقرر عنده من ، الحکومة، بیروت دار بیبلیون.
1
[2]. ــــــــ (2005). القانون فی الطب، جلد 4،3،2،1، بیروت، دار الإحیاء التراث العربی.
2
[3]. ــــــــ (1383). رساله نفس، همدان، دانشگاه بوعلی سینا.
3
[4]. ــــــــ (1383). منطق دانشنامه علائی، همدان، دانشگاه بوعلی سینا.
4
[5]. ــــــــ (1379). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
5
[6]. ــــــــ (1375). الإشارات و التنبیهات، قم، نشر البلاغة.
6
[7]. ــــــــ (1405). الشفاء ـ الریاضیات، جلد 2، قم، مکتبة آیة الله مرعشی.
7
[8]. ــــــــ (1404). رسالة فی الأدویة القلبیة، ـ : بی نا.
8
[9]. ــــــــ (1404). الشفاء ـ الطبیعیات، جلد 3،2، قم، مکتبة آیةالله مرعشی.
9
[10]. ــــــــ (1404). الشفاء ـ المنطق، جلد 3، قم، مکتبة آیةالله مرعشی.
10
[11]. ــــــــ (1400). رسائل ابنسینا، قم، انتشارات بیدار.
11
[12]. ــــــــ (1953). رسائل ابنسینا 2، جلد 2، استانبول، دانشکده ادبیات استانبول.
12
[13]. سلیمانی، فاطمه(1388). «روش طبیعتشناسی ابنسینا»، حکمت سینوی، تهران، سال 13، شماره 42، بهار و تابستان، صص 27ـ47.
13
[14]. شیخرضایی، حسین؛ امیر احسان کرباسیزاده(1391). آشنایی با فلسفه علم، تهران، هرمس.
14
[15]. Robinson, Richard(1963). Definition, Oxford, Oxford University Press.
15
ORIGINAL_ARTICLE
اصلهای بوریدان و بارکن در منطق سینوی وارزیابی صحت استناد آنها به ابنسینا
در منطق موجهات جدید، رابطۀ جهت و سور را با فرمولهایی نشان میدهند که به افتخار ژان بوریدان و خانم روت بارکن مارکوس ـ دو منطقدان از سدۀ چهاردهم و بیستم میلادی ـ فرمولهای بوریدان و بارکن نامیده شدهاند. ضیاء موحد، لطفالله نبوی و مهدی عظیمی پیشینۀ این فرمولها را به ابنسینا میرسانند. در این مقاله نشان میدهیم که ابنسینا فقط تمایز «جهت سور» و «جهت حمل» را بیان کرده است و اشارههای او در دو کتاب شفا و اشارات نشاندهندۀ باور او به فرمولهای بارکن و بوریدان نیست. حتی پیروان ابنسینا از بهمنیار تا فخر رازی نیز از سخنان وی فرمولهای یادشده را استنباط نکردهاند. نخستین کسی که بهصراحت به این فرمولها اشاره کرده، افضلالدین خونجی است. در این مقاله نشان خواهیم داد که خونجی این فرمولها را برای قضایای خارجیه وامیزند و در بیان او برای قضایای حقیقیه نیز ابهامی وجود دارد که به آثار شارحان و پیروان او نیز راه یافته است.
https://jitp.ut.ac.ir/article_69582_24270a5b597f466f50d4cf5793e25cbd.pdf
2019-01-21
261
278
10.22059/jitp.2018.249859.522996
ابنسینا
اصل بارکن
اصل بوریدان
خونجی
منطق موجها
اسدالله
فلاحی
falahiy@yahoo.com
1
دانشیار گروه منطق مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران
LEAD_AUTHOR
[1]. ابنسینا، حسینبنعبدالله (1375). الإشارات و التنبیهات. قم، نشر البلاغة.
1
[2]. ـــــــــــــــــــــــــ (1970م.). الشفاء. المنطق. العبارة. القاهره. دار الکاتب العربی للطباعه و النشر.
2
[3]. ارموی، سراجالدین (1373). بیان الحقّ و لسان الصدق. تصحیح و تحقیق غلامرضا ذکیانی. پایاننامۀ کارشناسی ارشد، به راهنمایی احمد بهشتی. تهران، دانشگاه تهران.
3
[4]. ـــــــــــــــــــ (1393). مطالع الأنوار. در لوامع الأسرار فی شرح مطالع الأنوار. تصحیح و مقدمه از علی اصغر جعفری ولنی. تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
4
[5]. اژهای، محمد علی (1387). «جهت سور و جهت حمل در منطق قدیم». حکمت و فلسفه. شمارۀ 15. صص 91ـ101.
5
[6]. ــــــــــــــــــ (1394). «جهت سور و جهت حمل در منطق قدیم». پژوهشهایی در آثار علمی و فلسفی بوعلی سینا. گردآوری و ویرایش: جعفر آقایانی چاوشی. تهران، انتشارات بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی سینا با همکاری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی سینا.
6
[7]. اصفهانی، محمد حسن (1394). عون إخوان الصفا علی فهم کتاب الشفاء. تصحیح و تحقیق علی اوجبی. تهران، مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
7
[8]. خونَجی، افضلالدین (1389). کشف الاسرار عن غوامض الافکار. مقدمه و تحقیق خالد الرویهب. تهران، مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران و مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه آزاد برلین ـ آلمان.
8
[9]. سمرقندی، شمسالدین محمد (2014م.). قسطاس الأفکار فی تحقیق الأسرار، با مقدمه، تصحیح، ترجمه و شرح نجمالدین پهلوان، استانبول، تورکیه یازما اثرلر کورومو باشکانلیقی.
9
[10]. طوسی، نصیرالدین (1375). شرح الإشارات و التنبیهات. قم، نشر البلاغه.
10
[11]. عظیمی، مهدی (1394). تحلیل منطقی گزاره. شرح منطق اشارات (نهج سوم تا ششم). قم، مجمع عالی حکمت.
11
[12]. فخر رازی، محمد بن عمر (1384). شرح الإشارات و التنبیهات. با مقدمه و تصحیح علی رضا نجف زاده. تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
12
[13]. فلاحی، اسدالله (1389). «قرص نان و دانشآموزی (تحلیلی دربارۀ جهت سور. جهت حمل. عموم مجموعی و عموم افرادی)». وبلاگ منطق در ایران. نشانی:
13
http://logiciran.blogfa.com/post-142.aspx .
14
[14]. ـــــــــــــــ (1390). «تحلیل عمومهای سهگانۀ اصول فقه در منطق جدید». منطقپژوهی. شمارۀ 3. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. بهار و تابستان. ص 103ـ126.
15
[15]. قطب رازی، محمد بن محمد (1375). المحاکمات بین شرحی الإشارات و التنبیهات. در پانوشت شرح الإشارات و التنبیهات. قم، نشر البلاغه.
16
[16]. ــــــــــــــــــــــــــــ (1393). لوامع الأسرار فی شرح مطالع الأنوار. تصحیح و مقدمه از علی اصغر جعفری ولنی. تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
17
[17]. کاتبی، نجمالدین (ن.خ. 1417). شرح کشف الاسرار. نسخۀ خطی. کتابخانۀ استانبول جار الله. شمارۀ 1417.
18
[18]. موحد، ضیاء (1381). منطق موجهات. تهران، هرمس.
19
[19]. ــــــــــــــ (1394). تأملاتی در منطق ابن سینا و سهروردی. تهران، هرمس.
20
[20]. نبوی، لطفالله (1379). «تمایز de re و de dicto در منطق سینوی و تصویر آن در معناشناسی کریپکی». مدرس. 4ـ1. 149ـ157.
21
[21]. ـــــــــــــــ (1381). منطق سینوی به روایت نیکلاس رشر. تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
22
[22]. Hughes, G. E., and M. J. Cresswell (1996). A New Introduction to Modal Logic. London and New York, Routledge.
23
[23]. Movahed, Zia (2003). “Ibn-Sina’s Anticipation of the Formulas of Buridan and Barcan”. in Ali Enayat, Iraj Kalantari, & Mojtabi Moniri (editors). Logic in Teheran: Proceedings of the Workshop and Conference on Logic, Algebra and Arithmetic, held October 18-22. 2003. LNL 26 Wellesley, MA: ASL/A K Peters, Ltd. pp. 248-255.
24
[24]. --------- (2010). “De re and De dicto modality in Islamic traditional logic”. Sophia Prennis. vol. 2 n. 2. pp. 5-15.
25
ORIGINAL_ARTICLE
ربط و نسبت مفاهیم زیبایی و عشق نزد بوعلی و سهروردی
بوعلی و سهروردی زیبایی را براساس کمال مفهومسازی کردهاند. زیبایی حقیقی در آثار این دو فیلسوف از یکسو بر واجبالوجود، و از دیگرسو بر افعال و اخلاق و ملکات ارادی انسانی که منجر به سعادت نهایی شود، اطلاق میگردد. ابنسینا اصطلاح عشق ارادی را بهمیان آورده و مؤلفۀ ادراک را در آن اخذ کرده است. از آنجا که ادراک شامل انواع حسی، خیالی، وهمی، ظنی و عقلی است، عشق ارادی و زیبایی نیز دارای همین مراتب است. شیخالرئیس شریفترین مرتبۀ عشق ارادی را که متوقف بر ادراک عقلی است، عشق عقلی یا اختیاری یا نطقی میخواند و مراتب پایینتر عشق را عشق حیوانی مینامد. شیخ اشراق عمدتاً پیرو مفهومسازیهای بوعلی سینا است. سهروردی به زبان داستان و رمز به مفاهیم زیبایی و عشق توجه کرده است. او نمادهای سلطان عشق و سلیمان عشق را برای تصویرسازی عشق عقلی به کار برده است. از نگاه هر دو فیلسوف، عشق طریق وصول به زیبایی است و تنها راه نیل به زیبایی حقیقی، عشق نطقی است.
https://jitp.ut.ac.ir/article_69583_b643c48ce18d2a2e93575ad6599cc67d.pdf
2019-01-21
279
295
10.22059/jitp.2018.244459.522980
زیبایی حقیقی
کمال
عشق عقلی
عشق ارادی
ادراک
سعادت
نادیا
مفتونی
nadia.maftouni@ut.ac.ir
1
دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
[۱]. ابنسینا، حسینبنعبدالله (۱۳۷۵). الاشاراتوالتنبیهات، ج۳، با شرح خواجه نصیر طوسی و حواشی قطبالدین رازی، قم، نشرالبلاغه.
1
[۲].ـــــــــــــــــــــ (1376). الالهیاتمنکتابالشفاء، تحقیق حسن زاده آملی، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات حوزه علمیه.
2
[3]. ــــــــــــــــــــ (1978). الانصاف(شرحکتابحرفاللام)، چاپشده در: بدوی، ارسطوعندالعرب،22ـ33.
3
[4]. ــــــــــــــــــــ (1379). التعلیقات، چاپ چهارم، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
4
[5]. ــــــــــــــــــــ (1978). التعلیقاتعلیحواشیکتابالنفسلارسطو، چاپشده در بدوی، ارسطوعندالعرب، 75ـ116.
5
[6]. ــــــــــــــــــــ (1383). دانشنامهعلاییالهیات، با مقدمه و تصحیح و حواشی محمد معین، چاپ دوم، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، همدان، دانشگاه بوعلی سینا.
6
[7]. ــــــــــــــــــــ (1400). الرسائل، تصحیح محسن بیدارفر، قم، انتشارات بیدار.
7
[8]. ــــــــــــــــــــ (1383). رسالهدرحقیقتوکیفیتسلسلهموجودات، با مقدمه و تصحیح و حواشی موسی عمید، چاپ دوم، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، همدان، دانشگاه بوعلی سینا.
8
[9]. ـــــــــــــــــــــ (۱۴۰۰). رساله الطیر، چاپشده در: الرسائل، تصحیح محسن بیدارفر، قم، بیدار.
9
[10].ــــــــــــــــــــ (۱۴۲۸).الشفاءالالهیات، مقدمه و تحقیق ابراهیم مدکور و دیگران، قم، افست ذویالقربی.
10
[1۱]. ــــــــــــــــــــ (۱۴۰۰). رسالهعشق، چاپشده در: الرسائل، تصحیح محسن بیدارفر، قم، بیدار.
11
[۱2]. ــــــــــــــــــــ (بیتا).رسالهفیالادویهالقلبیه، مادرید، نسخه خطی کتابخانه دیر اسکوریال.
12
[۱3]. ــــــــــــــــــــ (2005). القانونفیالطب، ج 2، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
13
[14]. ــــــــــــــــــــ (۱۳۶۳). المبدأوالمعاد، به کوشش عبدالله نورانی، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مکگیل با همکاری دانشگاه تهران.
14
[۱5]. ــــــــــــــــــــ (1388). مجموعهرسائل (هفدهرساله)، تصحیح و توضیح سید محمود طاهری و ترجمه محمود شهابی و ضیاءالدین دری و محمد مهدی فولادوند، قم، آیت اشراق.
15
[16]. ــــــــــــــــــــ (۱۳۶۴). النجاهمنالغرقفیبحرالضلالات، تحقیق محمدتقی دانشپژوه، تهران، دانشگاه تهران.
16
[17]. اخوان الصفا (1412). رسائلاخوانالصفا وخلانالوفا، بیروت، الدارالاسلامیه.
17
[18]. افلاطون (1380). دورهکاملآثار، ترجمه محمدحسن لطفی، چاپ سوم، تهران، خوارزمی.
18
[19]. بدوی، عبدالرحمن (1978). ارسطوعندالعرب، چاپ دوم، کویت، وکاله المطبوعات.
19
[20]. ـــــــــــــــــ (۱۴۰۲).افلاطونفیالاسلام، چاپ سوم، بیروت، دارالاندلس.
20
[21]. پورنامداریان، تقی (1364). رمزوداستانهایرمزیدرادبفارسی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
21
[22]. رازی، فخر (1383). شرحالاشاراتوالتنبیهات، ج2، مقدمه و تصحیح علیرضا نجفزاده، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
22
[23]. سترن جیلت، سوزان (1384). «فلوطین»،نویسندگانبرجستهقلمروهنرازعهدکهنتاپایانسدهنوزدهم، به کوشش کریس ماری و ترجمه صالح طباطبایی و فائزه دینی، تهران، فرهنگستان هنر.
23
[24]. سهروردی، شهابالدین یحیی (1386).لغتمورانبهپیوستچنداثرپراکنده، تصحیح و مقدمۀ نصرالله پورجوادی، تهران، مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفه ایران و مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه آزاد برلین.
24
[25]. ـــــــــــــــــــــــــ (1380). مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج1و2، تصحیح و مقدمۀ هانری کربن، چاپ سوم، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
25
[26]. ــــــــــــــــــــــــ (1380). مجموعهمصنفاتشیخاشراق، ج 3، مقدمه و تصحیح و حاشیه سید حسین نصر، چاپ سوم، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
26
[27]. ـــــــــــــــــــــــ (۱۳۸۰). مجموعهمصنفاتشیخاشراق، ج۴، تصحیح و حاشیه و مقدمه نجفقلی حبیبی، چاپ سوم، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
27
[28]. طوسی، خواجه نصیر (1378). اخلاقناصری، تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، چاپ ششم، تهران، خوارزمی.
28
[29]. غزالی، ابوحامد (بیتا). احیاءعلومالدین، ج 1 و4، دمشق، کتابخانه عبدالوکیل الدروبی.
29
[30]. ــــــــــــــ (1351). احیاءعلومالدین، ترجمه مؤیدالدین محمد خوارزمی و به کوشش حسین خدیوجم، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
30
[3۱]. ــــــــــــــ (۱۳۸۷). کیمیایسعادت، ج ۱ و 2، به کوشش حسین خدیوجم، چاپ چهاردهم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
31
[32]. فارابی، ابونصر (2003). آراءاهلالمدینهالفاضلهومضاداتها، مقدمه و حواشی علی بوملحم، بیروت، دار و مکتبه الهلال.
32
[33]. ــــــــــــــ (۱۴۰۲). تلخیصنوامیسافلاطون، چاپشده در: بدوی، عبدالرحمن،افلاطونفیالاسلام.
33
[34]. ـــــــــــــ (۱۳۷۱).التنبیهعلیسبیلالسعاده، چاپ افست همراه با التعلیقاتورسالتانفلسفیتان، تحقیق جعفر آل یاسین، تهران، حکمت.
34
[35]. ــــــــــــــ (۱۳۷۶). السیاسهالمدنیه، تصحیح و ترجمه و شرح حسن ملکشاهی، تهران، سروش.
35
[36]. ــــــــــــــ (1382). فصولمنتزعه، تصحیح و ترجمه و شرح حسن ملکشاهی، تهران، سروش.
36
[37]. ــــــــــــــ (۱۴۰۲). فلسفهافلاطونواجزاءها، چاپشده در: بدوی، عبدالرحمن،افلاطونفیالاسلام.
37
[38]. ــــــــــــــ (1991). الملهونصوصاخری، تصحیح محسن مهدی، چاپ دوم، بیروت، دارالمشرق.
38
[39]. فرامرز قراملکی، احد (1385). روششناسی مطالعات دینی (تحریری نو)، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
39
[40]. Aristotle (1995). The Complete Works of Aristotle, ed. Jonathan Barnes, 6th print. Princeton, Princeton University Press.
40
ORIGINAL_ARTICLE
نقد طبیعتگروی از منظر الوین پلنتینگا
اعتمادگروی یکی از نظریههای توجیه برونگرو است که به اعتقاد برخی از معرفتشناسان، میتوان برای اجتناب از شکاکیت بدان توسل جست. پلنتینگا برآن است که اعتمادگروی تنها در صورتی میتواند مانع شکاکیت گردد که با طبیعتگروی مابعدالطبیعی، مادیگری و تبیین مبتنی بر تکامل، ترکیب نشود؛ زیرا به اعتقاد وی حاصل چنین ترکیبی این خواهد بود که همۀ تولیدات قوای ادراکی، از جمله خود طبیعتگروی، در معرض شکاکیتی افراطی قرار گیرد و طبیعتگرو عقلا ناگزیر گردد پیشفرض اعتمادپذیر بودن قوای ادراکی را رها کند. پلنتینگا اعتمادپذیری قوای ادراکی را به ترکیب آن با فراطبیعتگروی مابعدالطبیعی منوط میکند و معتقد است که تنها پیروان ادیان ابراهیمی میتوانند در سایۀ اعتقاد به خدایی که ما را بر صورت خویش آفریده است، مدعی اعتمادپذیری قوای ادراکی خود باشند. پژوهش حاضر، ضمن وصول به ایننتیجه که پلنتینگا بهخوبی توانسته است ناکاستیهای طبیعتگروی و مادیگروی را در توجیه جلوههای متنوع حیات به تصویر کشد، این نقد را نیز بر پلنتینگا وارد میداند که وی مرتکب نوعی دور دکارتی شده است.
https://jitp.ut.ac.ir/article_69584_be6996c5016b9615248849f99955854b.pdf
2019-01-21
297
319
10.22059/jitp.2018.249717.522994
اعتمادگروی
پلنتینگا
تکاملگروی
دور دکارتی
شکاکیت
طبیعتگروی
مادیگروی
نرگس
نظرنژاد
nazarnejad@alzahra.ac.ir
1
دانشیار گروه فلسفه دانشگاه الزهرا(س)
LEAD_AUTHOR
[1] Audi, Robert (ed.), (1999). The Cambridge Dictionary of Philosophy, Cambridge University Press, Second Edition.
1
[2] Blackburn, Simon, (2008).The Oxford Dictionary of Philosophy, New York, Oxford University Press Inc.
2
[3] Bunnin, Nicholas and jiyuan Yu, (2009).the Blackwell Dictionary of Western Philosophy, A John Wiley & Sons, Ltd., Publication, UK.
3
[4] Darwin, Charles,(1881). Letters to William Graham, July 3rd. https://www.darwinproject.ac.uk/letter/DCP-LETT-13230.xml
4
[5] Dawkins, Richard, (1986). The Blind Watchmaker. New York: Norton.
5
[6] ____________, (2006). The God Delusion, Bantam Press, London.
6
[7] Plantinga, Alvin,(2011). Where the Conflict Really Lies, Oxford University Press, Inc, New York.
7
[8] ____________, “How Naturalism Implies Skepticism”, Readings in Philosophy of Religion,(2009). Zagzebski, Linda<<ed.>>, Blackwell Publishing Ltd, united Kingdom.
8
[9] ____________,(2002).“The Evolutionary Argument against Naturalism: An Initial Statement of the Argument”, Naturalism Defeated? , Beilby, James<<ed. >>, Cornell University Press, United State of America.
9
[10] ___________,(1982). On Reformed Epistemology, the Reformed journal, 32. (January):13-17.
10
[11] ____________,(1993).Warrant and Proper Function, Oxford University Press, Inc. United State of America.
11
[12] _____________,(1991).Faith and Rationality, Third printing, the United States of America, University of Norte Dame press.
12
[13] _____________, (1994). Naturalism Defeated. https://www.calvin.edu/ academic/ philosophy/virtual.../naturalism_defeated.pdf
13
[14] Proudfoot, Michael, (2010).TheRoutledge Dictionary of Philosophy, Routledge, London and New York, Fourth Edition.
14
[15] Zagzebski, Linda, (1996). Virtues of Mind: An Inquiry into the Nature of Virtue and Ethical Foundations of Knowledge, Cambridge University Press.
15